U operaciji snaga Prvog korpusa pod kodnim nazivom DŽEP 94 jedinice iz sastava operativne grupe OG-3 Vareš, ojačane većim brojem jedinica iz Sarajeva, OG-2 Visoko i OG-1 Pazarić 17. aprila 1994. godine probile su srpsku liniju na frontu širine 10 km i 1-4 km po dubini te oslobodile: Moševačko brdo, Rokoč, Stršljence, Dugo brdo, sela Milovac, Stomarine, Poredak, Šikulje, Brgule, Bukva, objekte Veliki i Mali hum, Budoželjac, Šikuljski gaj itd. Nakon ovih uspjeha 1. korpusa, srpske snage su po zaustavljanju ofanzive na Goražde sve do kraja mjeseca maja bile izuzezno aktivne na ovom dijelu fronta s ciljem da vrate izgubljene položaje.
Tekst prenosimo iz knjige “Sarajevo opsada i odbrana, siege and defence, 1992 – 1995”, autora Vahida Karavelića i Zijada Rujanca. Ova knjiga je izašla 2009. godine i uz nekoliko novih dodatih i nekoliko izostavljenih poglavlja, dosta ratnih fotografija te činjenicu da je tekst dvojezičan (bosanski i engleski), možemo reći da sadržajno ipak u velikoj mjeri predstavlja luksuzniju verziju ranije knjige Zijada Rujanca “Opsjednuti grad Sarajevo”. Tvrdih korica, obilno ilustrovana, kvalitetnog preloma, sa tekstovima na dva jezika, obiljem karti i cijenom od 60 KM u antikvarnicama i knjižarama knjiga je možda idealna kao poklon. Ipak moramo primjetiti da što se tiče prevoda sa bosanskog na engleski jezik ima određen broj nesretno prevedenih riječi koje unose zbrku, pogotovo što se tiče vojne terminologije pa je tako npr. samostalni bataljon umjesto “independent battalion” preveden kao “stand-alone battalion”, četa je prevedena kao “batch” umjesto “company”, vod kao “squad” umjesto “platoon” i tako dalje.
Borbena djelovanja 1.korpusa tokom 1994. i 1995. vođena sa osnovice Crnoriječke (Nišićke) visoravni
U operaciji snaga Prvog korpusa pod kodnim nazivom DŽEP 94 jedinice iz sastava operativne grupe OG-3 Vareš, ojačane većim brojem jedinica iz Sarajeva, OG-2 Visoko i OG-1 Pazarić 17. aprila 1994. godine probile su srpsku liniju na frontu širine 10 km i 1-4 km po dubini te oslobodile: Moševačko brdo, Rokoč, Stršljence, Dugo brdo, sela Milovac, Stomarine, Poredak, Šikulje, Brgule, Bukva, objekte Veliki i Mali hum, Budoželjac, Šikuljski gaj itd. Nakon ovih uspjeha 1. korpusa, srpske snage su po zaustavljanju ofanzive na Goražde sve do kraja mjeseca maja bile izuzezno aktivne na ovom dijelu fronta s ciljem da vrate izgubljene položaje. (Karta br. 54)
Prvog augusta 1994. godine na ovim prostorima OG-3 Vareš ojačana sa jedinicama iz Sarajeva, OG-1 Pazarić i OG-2 Visoko izvela je nova uspješna ofanzivna borbena djelovanja tokom kojih je ovladano objektima: Vojnički grob, Srednja planina, Grad, zatim selima Karići, Kraguljac, Okruglica, Kunosići itd. Neprijateljske snage su 19. augusta prešle u kontranapad da bi povratile manji dio izgubljenih položaja. Kontranapadi su nastavljeni sve do kraja augusta kombinovanim tenkovsko-pješadijskim i artiljerijskim napadima. Neprijateljske snage su do kraja septembra 1994. godine uspjele potisnuti jedinice 1. korpusa sa Jasena i Meškovca.
Snage OG-3 Vareš 1. korpusa ARBiH, ojačane jedinicama iz Sarajeva, OG-1 Pazarić i OG-2 Visoko u ofanzivi izvedenoj 5. i 6. novembra 1994. godine oslobodile su cijelu Nišićku visoravan i povratile sve objekte koje su neprijateljske snage u dvomjesečnoj kontraofanzivi bile osvojile na padinama Čemerske planine. Oslobođeno je 35 sela i zaselaka, među kojima su bili: Šabovine, Zubeta, Ravne, Šehovići, Toljenak, Hadžići, Korita, Višnjica, Ilići, Nasići i druga manja sela, kao i veliki broj objekata od taktičkoga i operativnog značaja. Tim djelovanjem snage 1. korpusa su bile vatrom presjekle asfaltnu komunikaciju Olovo-Srednje, komunikaciju koja je bila ključna za snabdjevanje snaga neprijatelja sa sjeverne strane grada Sarajeva.”
Karta br. 54
izvor: Sarajevo opsada i odbrana, siege and defence, 1992 – 1995, str. 281-283; Vahid Karavelić, Zijad Rujanac
Čemerska planina i Crnoriječka visoravan (2)
Izvor kojim se služimo je opet “Balkan Battlegrounds: A Military History of the Yugoslav Conflict, 1990-1995” koji ovu temu obrađuje u nekoliko vremenskih perioda 1994 godine; maj, august i oktobar-novembar. I ovaj put smo se odlučili da, radi dosezanja šireg auditorijuma, citirani tekst prevedemo na bosanski jezik uz, nije zgoreg opet ponoviti, ogradu da je prevod načinjen u skladu sa našim poznavanjem engleskog jezika i da su bilo kakve ispravke ili korekture i više nego dobrodošle. Tekst je ilustrovan odgovarajućim kartama, također iz istog izvora, koje se svaka nalaze ispod teksta kojeg ilustruju a fusnotama koje se nalaze ispod cjelokupnog teksta se pristupa tako što se klikne na broj fusnote koji se nalazi u samom tekstu.
” Bosanski Srbi u napadu – Čemerska planina, maj 1994
Dok je Bosanska Armija završavala svoju uspješnu operaciju kod Kladnja, VRS se pripremala kako za kontranapad na tom području tako i za novi napad 35 kilometara jugoistočno na području Čemerske planine i Nišičke visoravni. Cilj tog novog napada, kojim je trebalo zauzeti teritorije Čemerske planine i ako je moguće grad Brezu, je bio bolje osigurati komunikaciju koja je povezivala zapadna predgrađa Sarajeva, koja su držali Srbi, i područje Pala i Romanije. Nakon ojačanja jedinicama iz 1.Krajiškog Korpusa i koncentrisanja vlastitih elitnih jurišnih jedinica, Sarajevsko-Romanijski korupus generala Stanislava Galića je počeo svoj napad 18. maja. Ipak i nakon čitave sedmice borbi Sarajevsko-Romanijski korpus nije uspio odbaciti jedinice Karavelićevog 1. Korpusa koje su nadzirale cestovnu komunikaciju. Bitka se završila 27/28 maja bez bilo kakvog napredovanja Srpskih snaga. 97
maj 1994 godine
Poglavlje 60: Bitke između ARBiH i VRS-a u Centralnoj Bosni, August-Novembar 1994.
Bosanska armija zauzima Brgule
August 1994
1. Korpus ARBiH je u julu počeo pripreme za operaciju kojom bi se eliminisala izbočina oko Brgula a koja je zadirala u muslimanske linije prema Varešu. 131 Eliminacijom ove izbočine bi se također ugrozila i srpska putna komunikacija prema zapadnim predgrađima Sarajeva koja su držali Srbi a snage ARBiH bi se bolje pozicionirale za buduće operacije prema Sarajevu. 132 Ofanziva je počela 1. augusta. Snage 1. Korpusa su napadale sa obadvije strane Daštanskog džepa koji je držao HVO i brzo su zauzele Brgule a zatim nastavile napredovati južno. Nakon sedmice borbi snage ARBiH su zauzele većinu teritorije ove izbočine. 133 i već 11. augusta snage Sarajevsko-Romanijskog Korpusa VRS su kontrolisale mnogo manju teritoriju na ovom prostoru. 134
Naprijed-Nazad: Nišički plato i Čemerska planina, Oktobar – Novembar 1994
Početkom oktobra, VRS je završila planiranje još jednog pokušaja, nazvanog “Brgule-94”, zamišljenog da ostvari ranije neispunjene ciljeve na prostoru Čemerske planine, tj. da prije svega dubinski osigura putnu komunikaciju prema zapadnim predgrađima Sarajeva koje su držali Srbi. 137
Sarajevsko-Romanijski Korpus, kojim je komandovao general Dragomir Milošević, primio je pojačanja iz Drinskog i Hercegovačkog Korpusa VRS kao i iz Glavnog Štaba VRS. 138 Napadom koji je počeo 4. oktobra brzo su probijene linije 1.Korpusa ARiH, zauzeto je nekoliko ključnih kota u prva dva dana operacije a tokom sljedeće sedmice muslimanske snage su na nekim lokacijama potisnute i do 2 kilometra.
Komandant 1.Korpusa ARBiH Vahid Karavelić je uspio prebaciti pojačanja iz Operativne Grupe-3 i Sarajevske Operativne Grupe čime je spriječio daljnja napredovanja Srba. Već 14. oktobra snage ARBiH su počele sa kontranapadima a 15. oktobra je povraćeno i ključno Moševičko brdo. Borbe su nastavljene sljedeća dva dana ali sukobljene snage su se našle u pat poziciji.
Nakon što je bitka završena snage 1.Korpusa ARBiH su počele planirati ponovno oslobađanje izgubljene teritorije koje bi bilo izvedeno istovremeno sa eliminisanjem ostatka srpskog džepa južno od Brgula, bizu Nišića. ARBiH je napala 6. novembra osvjajajući ostatak kota koje je još uvijek kontrolisala VRS na Čemerskoj planini i u isto vrijeme uništavajući izbočinu sjeverno od Nišića. Uprkos svim nastojanjima VRS-a, Bosanska Armija je zadržala branjeni prostor pa čak i zauzela teritorije koje je prije početka operacije kontrolisala VRS.
oktobar-novembar 1994 godine
______________________________________________________
______________________________________________________
97 – Bazirano na analizama izvještaja Radio Sarajeva o 16. do 24. maja 1994 godine.
Snage VRS su bile pod komandom Sarajevsko-Romanijskog Korpusa. Prostor je bio zona odgovornosti 1. Ilijaške pješadijske brigade koja je bila pojačana jurišnim odredima iz 3. Sarajevske pješadijske brigade, 1. Ilidžanske pješadijske brigade i 1.Igmanske pješadijske brigade. Ova pojačanja, zajedno sa jurišnim odredom (bataljonom) iz same Ilijaške brigade, taktičkom grupom (TG) iz 1.Krajiškog Korpusa (1. bataljon 43. motorizovane brigade uz jedan bataljon 6. Sanske pješadijske brigade i vjerovatno elementi 1. bataljona Vojne Policije ili 1. izviđačko-diverzantskog odreda) i specijalnim odredom MUP-a su sačinjavala snage koje su izvodile napad. Te snage su bile jačine od oko 3000 – 4000 vojnika. Snage ARBiH koje su izvodile odbranu su bile pod komandom 3.Operativne Grupe – Vareš, 1.Korpusa. One su se sastojale od 126. brdske brigade pojačane jedinicama 322. brdske brigade (Vareš), 304. brdske brigade (Breza) i vjerovatno elementima 315. i 316. brdske brigade iz Operativne Grupe Visoko. Snage ARBiH su također bile jačine 3000-4000 vojnika.
131 – Brigadir Vahid Karavelić, komandant 1.Korpusa je pojačao Operativnu Grupu -3 (Vareš) sa dvije taktičke grupe iz Sarajevske Operativne Grupe. Npr. i 2. motorizovana brigada i 101. brdska brigada su svaka uputile po jedan bataljon u ovaj sektor. Da bi stigla na ovo ratište pojačanja iz Sarajeva su morala proći kroz tunel ispod Sarajevskog aerodroma, zatim preko Igmana a zatim kroz Visoko. 1. Korpus je za ovu operaciju upotrijebio oko 5000 do 6000 vojnika.
132 – Željko Garmaz i Saša Burić “Ofanziva za presjecanje koridora i podizanje blokade Sarajeva je počela” Globus, 12. august 1994.
133 – General Delić je 11. augusta 1994 objavio zauzimanje nekoliko kota i sela u Brgulskom džepu. Radio Sarajvo 11. august 1994.
134 – VRS je pokrenula napad prema Brezi sedmicu dana kasnije. Nije jasno šta je bio cilj ove operacije manjih razmjera ali je vjerovatno predpostaviti da su se putem nje pokušale presjeći komunikacije ARBiH na Čermerskoj planini i novozauzetoj teritoriji Brgula. Iako je VRS ostvarila neke pomake snage 1. Korpusa su brzo uspjele povratiti izgubljene položaje.
137 – U isto vrijeme Hercegovački Korpus VRS je napao snage 4. Korpusa ARBiH na potezu komunikacije Mostar-Jablanica kod Bijelog Polja/Vrapčiča, sjeverno od Mostara. Između 12. i 15. oktobra zauzimanjem nekoliko kota koje su nagledale ovu cestu, VRS je bila blizu presjecanja ove komunikacije (koja je bila čak i privremeno zatvorena) ali su snage ARBiH uspjele održati kontrolu nad Bijelim Poljem.
138 – Neposredno prije Milošević je zamjenio Galića na mjestu komandanta korpusa. Pojačanja su uključivala krupne elemente 65. zaštitnog puka i taktičku grupu (TG) iz Drinskog i Hercegovačkog Korpusa VRS. Sarajevsko-Romanijski Korpus je na ovaj prostor dodatno doveo i svoje rezerve, kao što je jurišni odred (bataljon) 1. Ilidžanske brigade. VRS je za napad imala najverovatnije oko 3000 vojnika uz još oko 1000 iz Ilijaške brigade koji su pokrivali linije odbrane. Snage ARBiH iz Opeerativne Grupe Vareš su uključivale 126. brdsku brigadu i taktičku grupu (TG) iz Sarajeva a koja se sastojala od 2. i 5. bataljona 101. brdske brigade, plus bataljon 124. lake brigade “Kralj Tvrtko” koja je bila bivša jedinica HVO-a.”
izvor: Balkan Battlegrounds: A Military History of the Yugoslav Conflict, 1990-1995, str. 234, 237-238; The Central Intelligence Agency
Čemerska planina i Crnoriječka visoravan (1)
Tema su napadna i odbrambena borbena dejstva/operacije izvođene tokom 1994 godine na Crnoriječkoj (Nišičkoj) visoravni i Čemerskoj planini. Citiraćemo nekoliko nama dostupnih relevantnih izvora a svakako se nadamo i konstruktivnim komentarima od strane posjetilaca ove stranice. Nadamo se također da će se javiti i komentarisati i veterani koji su lično učestvovali ili komandovali u ovom borbama i dati svoj doprinos daljnjem rasvjetljavanju ove teme.
Prvi tekst koji prenosimo je iz “ARMIJA RBIH NASTANAK, RAZVOJ I ODBRANA ZEMLJE, knjiga druga” generala Rasima Delića:Prvi tekst koji prenosimo je iz “ARMIJA RBIH NASTANAK, RAZVOJ I ODBRANA ZEMLJE, knjiga druga” generala Rasima Delića:
“…Postepeno preuzimanje strateške inicijative na ratištu od strane ARBiH nagovijestila su uspješna ofanzivna djelovanja jedinica 1. Korpusa od 1. do 5. augusta na Crnoriječkoj visoravni. Jedinice 1. Korpusa su oslobodile oko 30 km teritorije i naseljena mjesta Šikulje, Okruglicu i Brgule, te objekte Zvijezda, Rašetak i dr. (U borbama na Crnoriječkoj visoravni poginulo je oko 120 agresorskih vojnika, daleko više je ranjeno, dok su jednog zarobili pripadnici ARBiH. U jedinicama ARBiH je bilo 37 poginulih a ranjena su 73 borca. Pripadnici Armije su zaplijenili preko 100 pušaka i puškomitraljeza, tri minobacača 60 mm, 10 PAT-ova 20 mm i veće količine municije raznih vrsta (NIP, Popis borbenih djelovanja, Oslobađanje Crnoriječke visoravni “Behar”, 10. novembar 1997)).
Srpski agresor je nastojao zaustaviti napadna djelovanja ARBiH i u protivudarima vratiti izgubljene teritorije. Uspio je to u maju na majevičkom bojištu u zoni 2. Korpusa, te u julu na ozrenskom bojištu u zoni 3. Korpusa. Nakon pretrpljenog poraza i izgubljenih teritorija na Crnoriječkoj visoravni, srpski agresor je krajem augusta, uz angažovanje jakih snaga, pokušao vratiti izgubljene teritorije, ali i pored više pokušaja nije uspio probiti linije odbrane jedinica 1. Korpusa. Nakon neuspjeha na Crnoriječkoj visoravni, agresor je svoja napadna djelovanja tokom septembra preusmjerio na Čemersku planinu, s ciljem ovladavanja tom teritorijom i presjecanjem komunikacije iz srednje Bosne ka Tuzli. To bi mu omogućilo napredovanje ka dolini Krivaje , ali i ka Brezi i Visokom. Od 7. septembra do 11. oktobra jedinice agresora su ovladale objektima Jasen, Polom i Moševićko brdo, ugrozivši odbranu 1. Korpusa. Međutim to je bio i krajnji domet agresoriskih snaga u zoni odgovornosti 1. Korpusa (Jedinice 1. Korpusa ARBiH su u odbrani Čemerske planine imale 83 poginula, 215 ranjenih i 5 zarobljenih boraca. U borbi je izgubljeno 157 pušaka i 5 minobacača raznih kalibara (NIP, Popis borbenih djelovanja, Odbrana Čemerske planine, 11. novembar 1997)).
Samo nekoliko dana kasnije, 15. oktobra 1994. godine, jedinice 1. Korpusa su u snažnom protuudaru za samo jedan dan vratile pod svoju kontrolu dio izgubljenih objekata na Čemerskoj planini, uključujući dominantno Moševićko brdo. Oslobodilačka djelovanja na Crnoriječkoj visoravni jedinice 1. Korpusa nastavile su početkom novembra. Za samo dva dana 6. i 7. novembra 1994. godine, jedinice Armije su oslobodile veliki dio Crnoriječke visoravni uključujući objekte Mačak, Toljenak, Grad i Vrhovi te naseljena mjesta Zubeta, Hadžići, Korita i Koštica (Tokom izvođenja borbenih djelovanja agresor je imao 35 poginulih. Jedinice ARBiH su imale 30 poginulih i 60 ranjenih. U borbi je zapljenjeno preko 100 pušaka, 4 minobacača 60 mm, 6 minobacača 82 mm, 2 minobacača 120 mm, 1 top 76 mm ZiS, 3 PAT-a i 4 PAM-a, te veća količina pješadijske municije i artiljerijskih projektila (NIP, Popis borbenih djelovanja, Oslobađanje Croriječke visoravni “Behar-I”, 11. novembar 1994)….”
izvor:Armija Republike Bosne i Hercegovine, nastanak, razvoj i odbrana zemlje , knjiga druga, str.68-69; Rasim Delić