Ratna hronika 92. – 95.

1990. godina

Hronologija Rat u BiH nastala je krajem rata, značajnim dijelom po objavljivanju izvještaja generalnog sekretara UN-a Kofija Anana o Srebrenici 1995. godine. Mnogi podaci iz tog izvještaja uvršteni su u hronologiju. U hronologiji “Rat u BiH” su također korišteni publikovani podaci sarajevskog Instituta za istraživanje ratnih zločina kao i podaci objavljeni u bh. medijima. Znatan dio podataka koji se odnosi na vojne operacije 92-95 uvršten je iz glasila Armije RBiH “Prva linija”. Mnogi podaci uzeti su iz djela više bh., hrvatskih i srbijanskih autora.

Iz predratnih godina (1990, 1991) u hronologiju su uvršteni samo podaci od direktnog uticaja na kasnija ratna zbivanja, poput povlačenja naoružanja iz skladišta TO BiH, dislokacije jedinica bivše JNA iz Hrvatske i Slovenije u BiH i sporazuma Milošević-Tuđman u Karađorđevu.

Hronologija od 1995. godine nije prerađivana. U međuvremenu su objavljeni neki potpuniji i tačniji podaci koji se uglavnom odnose na broj žrtava u genocidu. Hronologiju ne smatramo poptunom jer su mnogi događaji, posebno oni koji su se zbivali van Sarajeva, ostali barem na ovom mjestu nezabilježeni. Nadam se da ova hronologija ipak može pružiti realnu sliku ratnih zbivanja u BiH i inicirati neko potpunije istraživanje

14. maj 1990.

• Generalštab oružanih snaga SFRJ izdaje naređenje o povlačenju naoružanja Terotorijalne odbrane, njegovom obezbjeđenju i smještaju u skladišta JNA. Tako je pod krinkom »uslovnijeg skladištenja« izvršeno razoružavanje onih snaga koje bi se mogle suprotstaviti konceptu Velike Srbije. Smještaj, prebacivanje i čuvanje oduzetog naoružanja vršeno je u vojnim magacinima koji su većinom bili locirani na teritorijama sa većinskim srpskim stanovništvom.

19. oktobar 1990.

• Predsjedništvo Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine shodno naređenju Generalštaba oružanih snaga SFRJ donosi odluku o povlačenju naoružanja i opreme Teritorijalne odbrane u vojne magacine JNA. Ovu odluku nisu ispoštovale 23 općine sa većinskim hrvatskim stanovništvom i 17 općina sa većinskim srpskim stanovništvom. 1988. godine MTS Teritorijalne odbrane SRBiH bila su smještena u 632 razna objekta i to; u 148 objekata JNA, 383 objekta radnih organizacija, 71 objektu republičkog MUP-a i u 30 objekata Teritorijalne odbrane (TO). TO SRBiH tada je raspolagala oko 270 000 cijevi streljačkog naoružanja, 18 240 minobacača, ručnih bacača i Protivavionskih topova, 211 protivoklopnih i protivavionskih raketa, oko 85 000 000 metaka za streljačko naoružanje, 580 tona minskoeksplozivnih sredstava i municije kalibra preko 14,5 mm i preko 2000 sredstava veze. Vrijednost navedenih MTS procijenjena je na 600 000 000 US dolara. Tek u martu 1992. godine Predsjedništvo BiH preispitalo je odluku od 19. oktobra 1990. i stavilo je van snage zahtijevajući početak pregovora sa JNA o vraćanju naoružanja TO.

 

1991. godina

 

Praskozorje rata – Sastanak u Karađorđevu – Formiranje srpskih vojnih i paravojnih snaga u BiH – Instrukcije i naredbe iz Beograda – Falsifikovani rezultati srpskog plebiscita u BiH

13 mart 1991.

• U BiH stigle malobrojne jedinice UNPROFOR-a. Predsjednik Predsjedništva BiH Alija Izetbegović u Sarajevu primio komandanta UNPROFOR-a Satiša Nambijara.

24. mart 1991.

• U Karađorđevu se sastali Predsjednik Republike Hrvatske Franjo Tuđman i predsjednik Republike Srbije Slobodan Milošević. Na sastanku, koji je organiziran uz strogu diskreciju, dogovorena je podjela Bosne i Hercegovine čime bi se trebalo trajno riješiti jogoslavensko, odnosno srpsko – hrvatsko pitanje u regionu. Jedan od konkretnih zaključaka sastanka u Karađorđevu odnosio se na predaju Bosanskog Broda, Dervente i Odžaka Srbima u Bosni i Hercegovini. Tako su stečeni uvjeti za stvaranje tzv. posavskog koridora koji će tokom rata 1992 godine, u operaciji »Vidovdan« uspostaviti snage bosanskih Srba. Koridor je sve do završetka balkanskih sukoba 1995. godine korišten za snabdijevanje srpskih snaga na područjima Bosanske Krajine i snaga samoproglašene Republike Srpske Krajine, na području Republike Hrvatske.

29. maj 1991.

• Predsjednik Srbije Slobodan Milošević daje instrukciju predsjedniku SDS-a (Srpska demokratska stranka) Radovanu Karadžiću da jedinice srpske teritorijalne odbrane i dobrovoljačke jedinice u Bosni i Hercegovini stavi na raspolaganje JNA (Jugoslavenskoj narodnoj armiji), kako bi se uspješno realizirao plan »RAM«. Radovan Karadžić dao je naredbu općinskim odborima SDS-a u BiH o mobilizaciji rezervnog sastava policije, Teritorijalne odbrane i dobrovoljaca, kao i naredbu o stavljanju tih formacija pod komandu JNA.

09. juni 1991.

•Nakon upada paravojnih formacija SAO Krajine (Srpska autonomna oblast na području Hrvatske) na teritoriju BiH, Predsjedništvo BiH na sjednici u Sarajevu osudilo taj čin konstatirajući da je narušen teritorijalni integritet i suverenitet Socijalističke Republike BiH.

10. juni 1991.

•U Domu policije u Sarajevu održan politički skup oko 400 predstavnika Bošnjaka sa teritorije bivše Jugoslavije. Tom prilikom je uočeno da je srpski nacionalistički korpus na pragu realizacije mračnih genocidnih ciljeva i da zaštita Bošnjaka i BiH podrazumjeva dobro političko i vojno organizovanje. Na skupu je formirano Vijeće odbrane muslimanskog naroda. Kasnije je oformljeno vojno krilo Vijeća nacionalne odbrane Patriotska liga (PL). Patriotska liga će u narednim mjesecima raditi na organiziranju štabova i jedinica. Za organizaciono jačanje PL zaslužna je Stranka demokratske akcije (SDA). Aktivnosti PL u to vrijeme su se svodile na organiziranje i okupljanje patriotski orjentiranih grupa i pojedinaca.

25. jun 1991.

• Republika Hrvatska i Republika Slovenija proglasile nezavisnost čime je ubrzan raspad Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije.

• Države Evropske zajednice inicirale su formiranje komisije koja je ispitala da li jugoslavenske republike, koje su tražile nezavisnost, zadovoljavaju kriterije koje se odnose na ustavnu zaštitu manjina (Arbitražna komisija Haške konferencije Evropske zajednice o Jugoslaviji). Komisijom je predsjedavao predsjednik Ustavnog suda Republike Francuske Robert Badinter.

27. juni 1991.

• Jugoslavenska narodna armija (JNA) napala jedinice slovenačke teritorijalne odbrane.

• Generalni sekretar Ujedinjenih nacija Havijer Perez de Kueljar izrazio zabrinutost da bi prerano i selektivno priznavanje nezavisnosti jugoslavenskih republika moglo proširiti sukob.

• JNA napada i Republiku Hrvatsku.

 

07. juli 1991.

• Potpisan Brionski sporazum čime su okončane desetodnevne borbe u Sloveniji. U naredna dva mjeseca došlo je do povlačenja snaga Jugoslovenske narodne armije iz Republike Slovenije.

01. avgust 1991.

• Sporadični oružani sukobi u Republici Hrvatskoj između hrvatskih snaga s jedne, i JNA i srpskih paravojnih formacija s druge strane eskalirali su u rat punih razmjera. JNA počela otvorenu agresiju na Republiku Hrvatsku.

16. septembar 1991.

• U Predsjedništvu SFRJ izvršen puč. Zaključeno je da Predsjedništvo može donositi odluke bez predstavnika Slovenije, Hrvatske i Bosne i Hercegovine.

• Prelaskom Užičkog i Novosadskog korpusa preko rijeke Drine počela realizacija plana »RAM« i tiha okupacija BiH.

20. septembar 1991.

• Jedinice JNA iz Užičkog i Podgoričkog korpusa, pod izgovorom »ugroženosti« vojnog aerodroma u Mostaru i srpskog življa u istočnoj Hercegovini, upale su na teritoriju BiH sa teritorije Srbije i Crne Gore. Ove jedinice bile su popunjene velikim brojem rezervista i dobrovoljaca iz Srbije i Crne Gore koji su počeli terorizirati nesrpsko stanovništvo (pljačka imovine, progon itd).

21. septembar 1991.

• JNA vrši mobilizaciju rezervnog sastava u Bosanskoj Krajini. Komandant Banjalučkog korpusa JNA Nikola Uzelac izjavio da je cilj njegove korpusne operacije dosezanje granica onih teritorija koje žele ostati u Jugoslaviji. Najveći broj Bošnjaka i Hrvata oglušio se o vojni poziv.

• Predsjedništvo BiH zatražilo od JNA da odmah naredi povlačenje rezervista koji su iz Srbije i Crne Gore različitim pravcima ušli u BiH.

 

25. septembar 1991.

• Vijeće sigurnosti Ujedinjenih nacija usvojilo rezoluciju br. 713 kojom je odlučeno da će »… sve zemlje, u cilju uspostavljanja mira i stabilnosti u Jugoslaviji, odmah uspostaviti opći i potpuni embargo na sve isporuke oružja i vojne opreme Jugoslaviji dok Vijeće sigurnosti ne odluči drugačije…«. Glavni efekat embarga bio je zamrzavanje vojnih arsenala što je pogodovalo Srbima koji su dominirali u JNA i jugoslavenskoj vojnoj industriji. Nametnuti embargo onemogućio je državama nastalim raspadom SFRJ nabavku oružja i opreme, i znatno uticao na njihov otpor srbijansko-crnogorskoj agresiji.

11. oktobar 1991.

• Skupština Republike BiH izglasala odluku o suverenosti Bosne i Hercegovine.

• Oktobra 1991 Regularne snage i rezervisti JNA napale selo Ravno u Hercegovini, pretežno nastanjeno hrvatskim stanovništvom. Ubijeno je više mještana a selo je potpuno porušeno pod izgovorom da su iz sela na jedinice JNA pucale jedinice Republike Hrvatske. U stvari je nekoliko vojnika JNA poginulo u zasjedi kod sela Čepikuće na teritoriji Hrvatske. Smatra se da je napad na Ravno prvi čin otvorene srbijansko-crnogorske agresije na BiH.

14. oktobar 1991.

• Vođa bosanskih Srba, predsjednik Srpske demokratske stranke Radovan Karadžić otvoreno je zaprijetio muslimanskom narodu »nestankom« u govoru na sjednici Skupštine SR BiH.

24. oktobar 1991.

• Klubovi poslanika SDS-a i SPO-a (Srpskog pokreta obnove) u Skupštini Republike Bosne i Hercegovine donose odluku o sazivanju tzv. Skupštine srpskog naroda u BiH.

26. oktobar 1991.

• SDS vrši završne pripreme za vođenje oružanih borbi. Naredbom od 26 oktobra ova stranka nalaže formiranje komandnih mjesta, uspostavu pune mobilnosti Teritorijalne odbrane na prostorima BiH gdje dominiraju Srbi, formiranje jedinica za front i određivanje njihovih zamjena i potčinjavanje paravojnih formacija komandi srpske teritorijalne odbrane. Tako su formirane paravojne snage srpskog naroda u BiH za čijeg komandanta je postavljen general Ratko Mladić, oficir JNA na službi u Hrvatskoj. Mladić će i formalno funkciju komandanta snaga bosanskih Srba preuzeti u aprilu 1992 godine.

10. novembar 1991.

• U BiH održan plebiscit na kojem su se bosanskohercegovački Srbi izjasnili za »zajedničku jugoslavansku državu«. Prema zvaničnim podacima na plebiscit je izašlo 107% stanovništva što očigledno ukazuje na falsifikat.

 

18. novembar 1991.

• Nakon višemjesečne opsade srpske snage zauzimaju Vukovar, grad na Dunavu, istočna Hrvatska.

• U Grudama proglašena Hrvatska zajednica Herceg Bosna.

21. decembar 1991.

• Sazvana Skupština srpskog naroda u BiH. Skupština donosi odluku o formiranju Republike Srpske Bosne i Hercegovine (preteča Republike Srpske), kao federalne jedinice u sastavu Jugoslavije. Tom odlukom izvršen je proces objedinjavanja ranije formiranih tzv. Srpskih autonomnih oblasti u BiH.

31. decembar 1991.

• JNA zvanično napušta teritoriju Hrvatske. Do tada je okupirano oko trećine hrvatskog teritorija. Najveći dio jedinica JNA dislociran je iz Hrvatske u BiH. Tako je izvršena koncentracija vojnih snaga u BiH koje su u drugoj polovini 1991 godine brojale oko 100 000 vojnika. Paralelno s koncentracijom snaga u BiH JNA naoružava paravojne formacije SDS-a, jezgro buduće VRS (Vojske Republike Srpske). Naredbu o naoružavanju paravojnih formacija SDS-a dao je načelnik Generalštaba JNA general Blagoje Adžić. Štabovi Terotorijalne odbrane u općinama sa većinskim srpskim stanovništvom u BiH legalno su naoružavale jedinice bivše Druge vojne oblasti JNA, uglavnom po naređenju komandanta Druge vojne oblasti generala Milutina Kukanjca. Krajem 1991 i početkom 1992 godine brojno stanje srpske teritorijalne odbrane iznosilo je oko 20 000 dobro naoružanih vojnika, mahom članova SDS-a.

31. decembar 1991.

• Predsjednik Republike Hrvatske Franjo Tuđman u intervjuu Slobodnoj Dalmaciji konstatira da je u Bosni i Hercegovini moguće izbjeći rat ukoliko bi se postigao sporazum kojim bi Srbija i Hrvatska dobile dijelove BiH. Bošnjacima bi, prema Tuđmanu, ostao manji dio centralne BiH. Tuđman je BiH u intervjuu okarakterizirao kao kolonijalnu tvorevinu

 

1992. godine

 

REFERENDUM – ULOGA TZV. JNA I AGRESIJA NA BiH…

Završne pripreme srpskih snaga u BiH za početak rata – Referendum za nezavisnost BiH – Početak rata u BiH – Bitka za Sarajevo – Masovni zločini srpskih snaga na području Bosanske krajine – Uloga tzv. JNA – Odluke koje su dovele do uspostave tzv. Hrvatske zajednice Herceg Bosne

01. januar 1992.

• Butros Butros Gali stupio na dužnost generalnog sekretara Ujedinjenih nacija.

• Januara 1992 Predsjedništvo SFRJ, bez prisustva predstavnika Slovenije, Hrvatske, BiH i Makedonije istupa sa stavom da će: »Armija (JNA) prvo, ako treba i upotrebom sile, omogućiti miran rasplet jugoslavenske krize i drugo, da svim narodima Jugoslavije koji žele da žive u zajedničkoj državi, kao i onima koji to ne žele, omogućiti da na što mirniji, demokratski način, to i ostvare«.

02. januara 1992.

• Na samitu u Sarajevu, pod okriljem Ujedinjenih nacija, potpisan sporazum o obustavi vatre u Republici Hrvatskoj. Sukobljene strane prihvatile su koncept mirovnih operacija Ujedinjenih nacija na predlog ličnog izaslanika generalnog sekretara UN-a Sajrusa Vensa. Srpske snage su zadržale kontrolu nad jednom trećinom teritorija Republike Hrvatske.

• Nakon potpisivanja sporazuma o obustavi vatre u Hrvatskoj dio jedinica JNA iz Hrvatske dislocira se u BiH pretežno na područja Bosanske Krajine, Tuzle, Dervente i Brčkog. Premještaj jedinica izvršen je bez saglasnosti Predsjedništva BiH što je ocijenjeno kao akt agresije na BiH. Ukupni efektivi jedinica JNA raspoređenih u BiH iznosili su između 90 000 i 100 000 naoružanih vojnika, 750 do 800 tenkova 1000 oklopnih borbenih vozila, oko 4000 artiljerijskih oruđa, 100 borbenih aviona i 50 helikoptera. Najveći dio dislocirane tehnike i ljudstva kasnije je stavljen u funkciju oružanog napada na BiH. Veći dio oruđa i oružja preuzele su paravojne formacije SDS-a koje su potom formirale Vojsku Republike Srpske. Do 19 marta 1992 godine srpskim snagama u BiH podijeljeno je 200 tenkova, 150 oklopnih borbenih vozila, 400 artiljerijskih oruđa, 800 minobacača i bestrzajnih topova. General JNA Veljko Kadijević u knjizi »Moje viđenje raspada« ističe da je JNA u BiH bitno pomogla da Vojska Republike Srpske, koju je JNA stavila na noge »oslobodi srpske teritorije, zaštiti srpski narod i stvori povoljne vojničke preduslove za ostvarenje interesa i prava srpskog naroda u BiH političkim sredstvima u mjeri i uslovima koje to međunarodne okolnosti budu dozvoljavale«. JNA je, prema Kadijeviću, predstavljala osnovu iz koje su formirane tri vojske: »Vojska Savezne Republike Jugoslavije, Vojska Republike Srpske i Vojska Republike Srpske Krajine.

• U Sarajevu obrazovana komanda Druge vojne oblasti JNA. Pod komandu 2 vojne oblasti stavljene su 91 bosanska i petnaest okupiranih općina u Republici Hrvatskoj. Ostalih 18 bosanskohercegovačkih općina stavljene su pod novoformiranu komandu 4 vojne oblasti sa sjedištem u Podgorici.

18. januar 1992.

• Održan sveti arhijerijski sabor Srpske pravoslavne crkve na kojem je potvrđen militantni stav ove vjerske institucije. Crkva je potvrdila da ne priznaje granice država, odnosno republika SFRJ određene AVNOJ-em (Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije).

07. februar 1992.

• U selu Mehurići (07 i 08 februara) kod Travnika održano je vojno savjetovanje komandanata sedam regionalnih štabova i dijela Glavnog štaba Patriotske lige BiH. Na savjetovanju je sagledan dostignuti nivo priprema za otpor. Usvojen je stav da vojna organizacija bude na istim principima na kojim je organizirana Teritorijalna odbrana RBiH. Jedan od zaključaka je da se u pismenoj formi uradi jedinstvena odluka i direktiva za odbranu Republike BiH. Na savjetovanju su, među ostalima, učestvovali Hasan Čengić, Meho Karišik, Sefer Halilović, Rifat Bilajac i Zićro Suljević, aktivisti SDA (Stranke demokratske akcije).

15. februar 1992.

• Generalni sekretar UN-a Butros Gali predložio osnivanje mirovnih snaga za provođenje Vensovog plana.

21. februara 1992.

• Rezolucijom 743 Vijeća sigurnosti UN-a uspostavljene Zaštitne snage Ujedinjenih nacija (UNPROFOR) za provođenje Vensovog plana. Rezolucijom predviđeno da vojnici UNPROFOR-a patroliraju i na ograničenom prostoru Bosne i Hercegovine u pograničnim područjima koja gravitiraju Republici Hrvatskoj.

29. februar 1992.

• U BiH (29 februara i 01 marta) održan referendum za nezavisnost republike. 64% građana BiH na referendumu se izjasnilo za suverenu i nezavisnu Bosnu i Hercegovinu.

03. mart 1992.

• Ekstremni Srbi, pod vođstvom SDS-a, na više lokacija postavili barikade u Sarajevu. Barikade su postavljene na zamišljenim granicama »srpskog Sarajeva«. Sljedeći dan barikade su uklonjenje intervencijom Ministarstva unutrašnjih poslova BiH i građana Sarajeva.

• SDS i JNA intenziviraju naoružavanje građana srpske nacionalnosti u BiH.

04. mart 1992.

• U Sarajevu, Zenici, Mostaru, Tuzli, Doboju, Konjicu, Višegradu, Bugojnu i drugim mjestima u BiH održani masovni mitinzi za mir. JNA i paravojne formacije SDS-a u Sarajevu otvorili vatru na demonstrante.

13. mart 1992.

• U Sarajevu postavljen Glavni štab UNPROFOR-a. U to vrijeme se na Sarajevo gledalo kao na neutralno mjesto (u kontekstu sukoba u Hrvatskoj) te je postojala nada da će prisustvo UNPROFOR-a u Bosni i Hercegovini predstavljati stabilizirajući faktor.

• Polovinom marta počele borbe u Bosanskom Brodu, Goraždu i na istočnim prilazima Neuma. Na većini saobraćajnica u BiH postavljene barikade.

20. mart 1992

• Komandant Druge vojne oblasti sa sjedištem u Sarajevu general Milutin Kukanjac podnosi izvještaj Generalštabu JNA u Beogradu. U izvještaju se, između ostalog, daju procjene vojnopolitičke i sigurnosne situacije u BiH. Konstatovana je haotična situacija, razmimoilaženje nacionalnih stranaka SDA (Stranka demokratske akcije), SDS (Srpska demokratska stranka) i HDZ (Hrvatska demokratska zajednica) i ocjenjeno je da su rukovodstvo Srpskog naroda i Srbi u cjelini spremni za rat ako se ne prihvate njihovi uslovi za rješenje krize u BiH. Također se ističe da je JNA podjelila 51 900 komada naoružanja a SDS 17 298 komada te da je samo u Sarajevu, pouzdanim penzionisanim oficirima JNA podjeljeno 300 automatskih pušaka. U izvještaju se potvrđuju akcije premještanja naoružanja i opreme, ali i vojne industrije, na lokacije u BiH sa većinskim srpskim stanovništvom i u Srbiji. Podnesen je i izvještaj o premještanju dijela jedinica JNA na položaje oko Sarajeva.

21. mart 1992.

• Srbi postavljaju barikade u Goraždu, a dan kasnije isto čine i Bošnjaci. Na barikadama dolazi do pucnjave u kojoj je ranjeno 6 Bošnjaka i ubijeno 5 Srba, nakon čega je došlo do pregovora koji nisu urodili plodom.

25. mart 1992.

• Generalštab oružanih snaga SFRJ donio odluku o stavljanju srpskih dobrovoljačkih jedinica pod komandu JNA.

27. mart 1992.

• Proglašena je Republika Srpska Bosna i Hercegovina. Tim činom je formirana paralelna vlast u BiH što dovodi do drastičnog pogoršanja sigurnosne situacije u republici. Tako je zaokružen proces stvaranja srpske paradržave koja će tek u Dejtonu 1995. godine dobiti neki vid međunarodnog priznanja, ali samo u okviru granica samostalne, nezavisne i suverene Bosne i Hercegovine. Rukovodstvo SDS-a nastavilo je proces formiranja srpske teritorijalne odbrane, srpskog ministarstva unutrašnjih poslova i na područjima s većinskim srpskim stanovništvom u BiH suspenduje zakone legalnih organa vlasti BiH.

01. april 1992.

• Artiljerijskoraketne jedinice JNA posjedaju sve ranije pripremljene položaje oko Sarajeva.

• Oklopnomehanizirane jedinice JNA zaposjedaju položaje na brdu Mojmilo u Sarajevu i u širem rejonu prigradskog naselja Lukavica.

• Paravojna »Srpska dobrovoljačka garda« Željka Ražnjatovića-Arkana, u sadejstvu sa JNA, nakon kraćih borbi sa bosanskohercegovačkim patriotima ulazi u Bijeljinu.

03. april 1992.

• Šef Državne službe bezbjednosti Srbije Jovica Stanišić, u direktivi o etničkom čišćenju Bijeljine komandantu Srpske dobrovoljačke garde Željku Ražnjatoviću Arkanu, nalaže da »rukovodioce SDA, muslimanske pripadnike MUP-a i organizatore muslimanskih paravojnih formacija uhapsi i prebaci u Erdut (mjesto u istočnoj Hrvatskoj koje je tada bilo pod okupacijom srpskih snaga), a radi zastrašivanja stanovništva manji deo i strijelja, te da po obavljenom zadatku ukloni tragove i izbjegava međunarodne organizacije i novinare«. Paravojne jedinice Željka Ražnjatovića Arkana uz podršku JNA u Bijeljini su ubile oko 50 Bošnjaka.

04. april 1992.

• Srpska demokratska stranka (SDS) organizuje i postavlja barikade na prilazima Sarajevu i blokira saobraćaj na području gradskog naselja Grbavica.

• Predsjedništvo Bosne i Hercegovine proglasilo neposrednu ratnu opasnost na teritoriji Bosne i Hercegovine. Općinskim štabovima TO dato odobrenje za mobilizaciju jedinica TO zavisno od sopstvene procjene.

• U Sarajevu održane antiratne demonstracije, a paravojne jedinice SDS-a i JNA otvorile vatru na demonstrante. Tom prilikom na mostu Vrbanja srpski ekstremisti ubili su Suadu Dilberović.

• Na stanicu javne bezbjednosti u Sarajevu izvršen oružani napad.

• Izvršena je mobilizacija rezervnog sastava policije u BiH. Nakon mobilizacije broj naoružanih policajaca MUP-a RBiH iznosio je oko 30 000.

• Paravojne formacije SDS-a i JNA počeli granatiranje Sarajeva. Prve granate na prigradska naselja ispaljene su sa srpskih položaja na Lapišnici, Borijama i Trebeviću.

• JNA granatira TV repetitor na brdu Hum u Sarajevu i zgradu RTV BiH.

05. april 1992.

• Paravojne formacije SDS-a napale školu MUP-a na Vracama. Bio je to prvi tenskovsko-pješadijski napad srpskih snaga na Sarajevo. U napadu na školu MUP-a na Vracama učestvovale su tekovske jedinice JNA, paravojne formacije SDS-a i paravojna Srpska dobrovoljačka garda Željka Ražnjatovića Arkana. U školi se u trenutku napada nalazilo oko 800 srednjoškolaca i profesora. Srpske snage zauzele su školu nakon šest sati borbe. Učenici i profesori su zarobljeni i potom razmijenjeni.

• Savjet za narodnu odbranu pod predsjedništvom sarajevskog gradonačelnika Muhameda Kreševljakovića donio odluku o mobilizaciji TO grada Sarajeva.

• Srpske snage napadaju motel »Osmice«, lociran uz južni, periferni dio grada, na padinama Trebevića. Objekat je smješten na dominantnoj koti sa koje se mogao kontrolisati veći dio sarajevskih općina »Centar« i »Stari grad«. TO RBiH i pripadnici MUP-a RBiH odbijaju napad srpskih snaga.

• Specijalne jedinice Ministarstva unutrašnjih poslova RBiH ovladavaju objektima u centru Sarajeva koje su zaposjeli snajperisti SDS-a (hotel Holiday Inn)

• Počinju borbe u regionu Teočaka (sjeveroistočna Bosna).

06. april 1992.

• Evropska unija i Sjedinjene Američke Države priznale nezavisnost Bosne i Hercegovine.

• Srpske paravojne formacije počele otvorene artiljerijske napade na Sarajevo. Aprila i maja 1992 srpske snage su na sarajevskom ratištu angažovale preko 15 000 ljudi (JNA je u gradskim kasarnama raspolagala sa oko 5000 vojnika i oficira), oko 2000 oruđa kalibra od 12,7 mm do 155 mm, oko 100 tenkova i transportera. U to vrijeme srpske snage su na jedan kilometar sarajevskog fronta raspolagale sa 35 oruđa. Najveća koncentracija oruđa u historiji ratovanja do tada je zabilježena u bici za Berlin 1945. kada su ruske snage na dužni od kilometar imale 25 oruđa.

• JNA i srpske paravojne snage napale Foču i počele etničko čišćenje istočne Bosne. Zbog loše organizacije odbrane Foča je pala gotovo bez borbi.

• 06. aprila srpske snage napadaju Zvornik, u kojem dolazi do teških borbi, posebno za Kula grad. Snage bosanskih Srba i JNA dvadeset dana vrše neprekidne napade na Kula Grad uz artiljerijsku i podršku avijacije, te upotrebu bojnih otrova. Kula Grad je branilo oko 150 boraca od toga 20 bez ikakvog oružja.

• Prema izvještaju Generalnog sekretara Ujedinjenih nacija Kofi Anana (Izvještaj o Srebrenici) od 15. novembra 1999, u prvih 60 dana rata oko milion stanovnika je raseljeno i protjerano dok je nekoliko desetina hiljada, uglavnom Bošnjaka, ubijeno.

 

07. april 1992.

• Specijalne jedinice MUP-a RBiH i drugih organiziranih patriotskih grupa u Sarajevu razbile i pohapsile prve grupe snajperista. Komandant specijalne jedinice MUP-a Dragan Vikić poziva patriote u borbu protiv okupatora i dijeli preostalo oružje. Uništena snajperska gnijezda u zgradi Skupštine i Vojne bolnice.

 

08. april 1992

• Predsjedništvo BiH ukida dotadašnji republički štab Teritorijalne odbrane i donosi odluku o formiranju Štaba Teritorijalne odbrane Republike BiH. Predsjednišvo BiH također je odlučilo da zvanični pivremeni znak svih pripadnika Teritorijalne odbrane BiH bude bosanski grb štitastostog oblika plave boje, presječen bijelom dijagonalom, sa po tri zlatnožuta ljiljana u svakom polju. Za komandanta Štaba Teritorijalne odbrane imenovan je pukovnik Hasan Efendić, a za načelnika štaba pukovnik Stjepan Šiber. Za glavnog operativca imenovan je general Jovan Divjak.

• 08. april obilježava se i kao dan Hrvatskog vijeća obrane (HVO).

09. april 1992.

• U jeku artiljerijskog napada snaga bosanskih Srba, Predsjedništvo Republike BiH donosi odluku o objedinjavanju svih naoružanih snaga na teritoriji BiH i njihovom stavljanju pod jedinstvenu komandu Štaba Teritorijalne odbrane BiH.

• JNA napada Kupres. Od posljedica granatiranja gine veliki broj civilnog stanovništva, pretežno Hrvata.

 

10. april 1992.

• Ministarstvo odbrane RBiH izdalo privremeno uputstvo o organizaciji i upotrebi štabova i jedinica teritorijalne odbrane koje su potpisali ministar RBiH Jerko Doko i komandant Štaba TO RBiH Hasan Efendić.

• Jedinice Podgoričkog korpusa JNA granatiraju Dubrave (općina Stolac) i izvode pokrete do Neuma i Podveležja.

• JNA posjeda položaje oko Doboja.

• JNA ulazi u Modriču i raspoređuje jedinice od Gračanice ka Tuzli.

• Srpske snage vrše snažne artiljerijske napade na Sarajevo. Granatiranju su izloženi gotovo svi vitalni objekti u gradu. Borbeni avioni RV JNA bombarduju repetitor na brdu »Hum« u Sarajevu, što dovodi do prekida emitovanja radio i televizijskog programa RTV BiH (RTV Sarajevo).

 

13. april 1992

• Jedinice JNA posjedaju položaje na sjeveroistočnoj strani Mostara i blokiraju južne prilaze gradu.

 

14. april 1992.

• JNA ponovo upotrebila Ratno vazduhoplovstvo na sarajevskom ratištu. Grad su bombardovala dva višenamjenska lovca tipa MiG-21. JNA je, inače, u napadu na BiH masovno upotrebljavala avijaciju. Dnevno je izvođeno i do 50 avio-poletanja, tako da je do usvajanja rezolucije 781 Vijeća sigurnosti UN-a o zabrani letenja iznad BiH izvršeno oko 2700 borbenih letova. JNA je avijaciju najčešče koristila na ratištima u Jajcu, Gradačcu, Rogatici, Žepi, Maglaju, Bosanskom Brodu, Tesliću, Zenici, Tešnju i Čapljini.

• Glavni štab TO RBiH izdao naređenje kojim se nalaže jedinicama da, u saradnji sa MUP-om RBiH, vrši odbranu Sarajeva, štiti vitalne objekte te da izvrši blokadu kasarne JNA »Maršal Tito«. Naređeno je i otvaranje komunikacije Sarajevo-Hadžići.

 

15. april 1992.

• Zvanično osnovana Armija Republike Bosne i Hercegovine.

• Sve naoružane formacije u BiH stavljene su pod jedinstvenu komandu Štaba Teritorijalne odbrane Republike BiH (Armije RBiH).

• Sredinom aprila snage bosanskih Srba napadaju Derventu.

• Mjeseca aprila i maja 1992 godine intenzivirani su avio napadi bivše JNA na području Posavine. Avioni su polijetali najčešće iz Batajnice. Tokom aprila i maja 1992. Na posavskom ratištu oboreno je oko 10 aviona Ratnog vazduhoplovstva Jugoslavije.

• Administracija Sjedinjenih Američkih Država osudila upotrebu sile zbog izazivanja nasilne dezintegracije RBiH. Američki sekretar Dž. Baker izjavio je: »SAD snažno podržavaju teritorijalni integritet BiH, države koju smo priznali 06. aprila 1992«.

 

17. april 1992.

• Armija RBiH napada fabriku Pretis kod Vogošće i zaplijenjuje 800 komada protivoklopnih prenosnih raketnih lansera »zolja« i »osa«. To oružje omogućilo je odbranu Sarajeva od masovnih tenkovskih prodora JNA i paravojske SDS-a, mada je znatan dio tog oruđa, zbog nedostatka cijevi većeg kalibra, nenamjenski korišten.

• JNA i oružane formacije SDS-a (srpske snage) opkoljavaju Brčko i širi prostor oko Gradačca.

 

19. april 1992.

• Snažan napad srbijanskih paravojnih formacija »Belih orlova« na Trgu heroja u Sarajevu. ARBiH odbija napad.

 

21. april 1992.

• Srpske paravojne formacije napale su Bosansku Krupu. U odbranu grada stavile su se jedinice Teritorijalne odbrane Bosanske Krupe, Cazina, Bihaća i Velike Kladuše. Snage bosanskih Srba zauzele su grad s desne strane rijeke Une.

22. april 1992.

• Borbe u Sarajevu. ARBiH napreduje na zapadnim prilazima gradu. Razbijene snage bosanskih Srba na Ilidži. Težak poraz na Ilidži pretrpjele su jedinice Arkanove »Srpske dobrovoljačke garde«. U borbama teško ranjen i komandant garde Željko Ražnjatović-Arkan«, za kojim je Interpol ranije raspisao potjernicu zbog razbojništva. Nakon poraza na Ilidži Arkan se dugo nije pojavljivao na ratištima BiH. Njegove jedinice značajnija borbena dejstva izvodile su tek 1995. godine pri pokušaju potiskivanja ARBiH iz Ključa. Arkanove »Tigrove« kod Ključa su razbile jedinice Petog korpusa ARBiH. Željko Ražnjatović Arkan kasnije je u Srbiji osnovao Stranku srpskog jedinstva. Ubijen je 15. januara 2000. u holu beogradskog hotela “Interkontinental”. U borbama 22. aprila oslobođena je gotovo cijela Ilidža. Jedinice ARBiH kod hotela Srbija zaustavljaju pripadnici misije evropskih posmatrača. Posmatrači su potvrdili da su u blizini hotela pobrojali 23 poginula vojnika snaga bosanskih Srba. Nije utvrđeno ko je naredio povlačenje ARBiH na polazne položaje. Ilidža je imala strateški značaj za Sarajevo obzirom da su na tom području bile smještene glavne trafo-stanice i gradski vodovod. Na Ilidži se nalazila i glavna raskrsnica za sve pravce izlaza i ulaza u grad. Napad na Ilidžu planirao je Enver Hadžihasanović, bivši potpukovnik JNA koji je stupio u redove ARBiH.

• Srpske snage blokirale Vlasenicu, grad u istočnoj Bosni u kojem je prema popisu stanivništva 1991 godine živjelo 53,3% Bošnjaka i 42,5% Srba. JNA pomaže Srpskoj dobrovoljačkoj gardi i oružanim formacijama SDS-a da zauzmu grad. Počinju progoni i masovna ubistva Bošnjaka Vlasenice.

 

24. april 1992.

• Tzv. Hrvatska zajednica Herceg Bosna reaguje na odluku Predsjedništva RBiH o objedinjavanju svih naoružanih snaga na teritoriji BiH, odbijajući staviti Hrvatsko vijeće obrane (HVO) pod zajedničku komandu TO RBiH. Takvu politiku nisu prihvatile sve jedinice HVO-a što se posebno odnosi na postrojbe koje su djelovale u sjevernoj i sjeveroistočnoj BiH. HDZ svoje vojno krilo (HVO) smatralo je jedinom organiziranom vojnom silom koja se suprotstavlja JNA.

 

25. april 1992.

• Tenkovske jedinice JNA ulaze u Bratunac. JNA zajedno sa naoružanim pripadnicima SDS-a vrši masovne zločine nad Bošnjacima Bratunca.

 

26. april 1992.

• JNA sa 11 tenkova opkoljava selo Snagovo i otvara vatru po naselju nakon čega su paravojne jedinice poznate kao »Beli orlovi« upale u selo i ubile 38 ljudi (žena, djece, muškaraca).

• 26. aprila proglašena je Savezna Republika Jugoslavija. SRJ ne obuhvata teritorijom BiH gdje su ostavljene značajne vojne snage kako bi podmirile potrebe samoproglašene srpske države (oko trećine ukupnih vojnih potencijala). Od tog datuma SRJ rat u BiH predstavlja kao građanski.

 

28. april 1992.

• JNA vrši artiljerijske napade na Tomislavgrad.

• Inžinjerijska jedinica JNA ruši most na rijeci Savi kod Brčkog.

• Predsjedništvo RBiH donosi odluku sa zakonskom snagom kojom se formira državna komisija za prikupljanje činjenica o počinjenim ratnim zločinima.

• Krajem aprila 1992 Teritorijalna odbrana/Armija RBiH broji oko 100 000 ljudi.

 

01. maj 1992.

• Snage bosanskih Srba napadaju Brčko. Dobro naoružane srpske formacije, potpomognute jedinicama JNA, ovladale su centrom grada. Počinje progon nesrpskog stanovništva, a izbjeglice se kreću prema rubnim, južnim područjima grada. Na Dizdaruši, Omerbegovači, u Donjem Rahiću i Rijekama formirane su linije odbrane Armije RBiH. Bila je to zona odgovornosti 108 Brčanske brigade koja je kasnije preimenovana u 215 vitešku brigadu Armije RBiH.

 

02. maj 1992.

• Bitka za Sarajevo. Prema centru Sarajeva 02 maja 1992 godine krenule su kolone tenkova i oklopnih transportera JNA. Kolona koja se probijala od Nedžarića ka centru grada zaustavljena je pošto su borci ARBiH uništili jedan tenk i otvorili žestoku vatru na ostatak kolone. Ta jedinica brzo je primorana na povlačenje. Druga kolona oklopnih vozila krenula je iz kasarne Maršal Tito, prema Predsjedništvu BiH, no i ona je bila primorana na povlačenje. Srpske snage izvode tenkovsko-pješadijski napad i sa Grbavice. Dijelovi te kolone uspijevaju se probiti do platoa »Skenderija«. U odsudnim trenucima bitke elitne jedinice JNA nalazile su se svega stotinjak metara od zgrade Predsjedništva BiH. Napad je počeo i iz komande Druge vojne oblasti na Bistriku. Vozila su došla do Skenderije i djelimično prešla most prema Predsjedništvu. Niški specijalci nalazili su se stotinjak metara od zgrade Predsjedništva BIH koja se našla na žestokom udaru artiljerije. Vojnici JNA iskakali su iz vozila i koritom Koševskog potoka krenuli prema Predsjedništvu. Borbu je prihvatilo obezbjeđenje zgrade, a u međuvremenu je pozvana i jedna protivoklopna grupa koja je za kratko vrijeme stigla na bojište i uništila dva tenka i dva oklopna transportera. Zapaljena su i dva terenska vozila JNA u kojima su bili vojnici. Jedinice ARBiH krenule su u gonjenje poraženog neprijatelja koji se povlačio prema Vracama i prema kasarni na Bistriku. U Kontranapadu ARBiH je probila srpske linije na Vracama. Nejasno je zašto je napad obustavljen upravo u trenutku kada su snage bosanskih Srba i JNA napuštali položaje na Vracama. Dijelovi jedinica srpskih snaga (niški specijalci) zarobljeni su u Domu armije u Sarajevu. Tog dana na sarajevskom aerodromu Butmir zarobljen je predsjednik Predsjedništva BiH Alija Izetbegović kojeg su, po slijetanju aviona umjesto vojnika UNPROFOR-a dočekali vojni policajci JNA. Izetbegović se vraćao sa pregovora u Lisabonu. Odveden u Lukavicu upravo u vrijeme žestokih borbi oko Predsjedništva BiH. U međuvremenu, komanda Druge vojne oblasti JNA na Bistriku stavljena je u potpuno okruženje. U borbama 02. maja uništeno je 7 tenkova i 6 oklopnih transportera JNA te više terenskih vozila i kamiona. Nakon poraza JNA, u noći između 02 i 03 maja komandant Druge vojne oblasti general Milutin Kukanjac ponudio je iz opkoljene komande da se njemu i ostalim vojnicima omogući izvlačenje u zamjenu za predsjednika Izetbegovića. U dramatičnim pregovorima, vođenim između članova predsjedništva BiH Ejupa Ganića i Stjepana Kljujića sa generalima JNA koje je predvodio Vojislav Đurđevac, dogovoreni su principi razmjene. Pregovori su »u živo« prenošeni signalima RTV BiH. Član predsjedništva RBiH Fikret Abdić, koji će se kasnije pridružiti srpskim snagama u napadu na RBiH i povesti narod Velike Kladuše u bratoubilački rat sa ARBiH, bio je spreman preuzeti funkciju predsjednika predsjedništva RBiH. Fikret Abdić, čije su paravojne snage poražene u ratu, optužen je za ratne zločine. Pobjegao je u Hrvatsku gdje ga je, sve do pada HDZ-a štitila Tuđmanova vlast. Polovinom 2001 godine, na osnovu optužnice za ratne zločine i zločine protiv civila u Bosanskoj krajini, uhapsila ga je policija Republike Hrvatske. 3. maja iz Lukavice je krenula kolona sa oko 30 vozila i zaputila se prema kasarni na Bistriku. Nakon što su se na vozila ukrcali general Kukanjac i njegovi vojnici, te nakon što je utovarena oprema, kolona se zaputila prema Skenderiji. U momentu kada se vozilo s predsjednikom Izetbegovićem nalazilo kod Čobanije, ARBiH je zaustavila kolonu. Prvi dio kolone nastavio je put prema Vrbanja mostu dok je drugi dio kolone sa dokumentacijom i MTS-om odvezen u MUP BiH. U pucnjavi koja je nastala, poginulo je pet oficira JNA. Zarobljeno je 100 vojnika i 30 oficira i podoficira JNA.

 

03. maj 1992

• Snage bosanskih Srba preuzele kontrolu nad Dobojem. Doboj je bio važno saobraćajno čvorište i industrijski centar sjeverne Bosne. U tom gradu i prije izbijanja sukoba bio je stacioniran veliki broj garnizona bivše JNA. Dio građana, pretežno Bošnjaka i Hrvata izbjegao je iz Doboja na slobodna područja južno i istočno od grada, formirajući na tim teritorijama operativne grupe Doboj-jug i Doboj-istok (ARBiH).

 

04. maj 1992.

• Kako bi ispitao mogućnosti mirovnih operacija u BiH, u Sarajevo stigao Generalni podsekretar za mirovne operacije UN-a Marak Gulding. Gulding je razgovarao sa predstavnicima tri konstitutivna naroda; Alijom Izetbegovićem, Mariofilom Ljubićem i Radovanom Karadžićem.

• Snage bosanskih Srba 4. maja napadaju Goražde i zauzimaju dio općine. Borbe su vođene svakodnevno, a Goražde je neprekidno granatirano, sve do kontraudara ARBiH 18 septembra kada je oslobođena cijela teritorija općine Goražde.

 

08. maj 1992.

• JNA vrši napad na Skelane, mjesto u istočnoj Bosni. Nakon tenkovskih i minobacačkih napada uhvaćeno je i ubijeno oko 50 muškaraca, Bošnjaka.

• Srpske snage kombinovanim tenkovskopješadijskim napadima zauzimaju Mostar do lijeve obale Neretve. Mostarski bataljon ARBiH nije raspolagao protivoklopnim oružjem kojim bi zaustavio tenkove T-84 JNA. U toj borbi Mostarski bataljon bio je prinuđen na povlačenje na desnu obalu Mostara i pretrpio je teške gubitke. Iako dobro naoružan HVO na srpske napade na Mostar 08 aprila nije reagovao. Mostarski bataljon ponovo je formacijski popunjen do 13 maja kada je za komandanta bataljona postavljen potpukovnik bivše JNA Arif Pašalić.

 

09. maj 1992.

• Srpske snage u selu Grogovo pred seoskom džamijom ubile su 50 ljudi. Najmlađe žrtve imale su 15 godina.

 

10. maj 1992

• Naredbom Generalštaba JNA tadašnje komande i jedinice JNA na području BiH preimenovane su u jedinice Vojske »Srpske Republike Bosne i Hercegovine«. Naredbom načelnika Generalštaba JNA generala Blagoja Adžića formiran Glavni štab Vojske Republike Srpske BiH, a za komandanta štaba postavljen je general Ratko Mladić. Za nečelnika štaba postavljen je general Manojlo Milovanović.

• JNA se »zvanično« povukla iz Bosne i Hercegovine. U saopštenju za javnost naglašeno je da se iz BiH povlače jedinice JNA, odnosno Vojska SRJ, a u saopštenju za Sekretarijat UN-a navodi se da se iz BiH povlače »građani SRJ«.

• Srpske snage na sarajevskom ratištu napadaju Mojmilo, Ozrensku i Vrbovsku ulicu. Mojmilo je dominantna kota na južnom, perifernom dijelu sarajevske općine »Novi grad«. Ovladavanjem Mojmilom srpske snage stekle bi povoljne uslove za odsijecanje Dobrinje i slamanje otpora u tom dijelu grada. Srpske snage izvode snažne tenkovsko-pješadijske napade na Mojmilo. Mojmilo, Ozrensku i Vrbovsku ulicu napadala je Sarajevska brdska brigada VRS (oko 700 vojnika), pod komandom kapetana Veljka Draškovića. Odbranu su organizirale dvije čete »Odreda Mojmilo« ARBiH, pod komandom bivšeg poručnika JNA Bislima Zurapia. U borbama »prsa u prsa« poginulo je 47 srpskih i 6 vojnika ARBiH. Uništeni su jedan tenk i 3 oklopna transportera VRS. Srpske snage vraćene su na polazne položaje. Srpska TV Srna objavila je da je Mojmilo branilo »preko 2000 muslimanskih zelenih beretki«.

• Općinski stožer HVO Busovača izdaje zapovjed o zavođenju blokade Busovače iz svih pravaca i stupanju u kontakt sa srpskom vojskom na Kaoniku u cilju bezbjedne evakuacije JNA iz kasarne. Stožer daje ultimatum Armiji RBiH za predaju naoružanja i stavljanje pod komandu HVO-a, uključujući i stavljanje obilježja HVO-a. Zapovjed su potpisali dopredsjednik HVO Dario Kordić i zapovjednik općinskog stožera HVO Busovača Ivo Brnada. Dario Kordić će nakon smrti predsjednika HDZ-a Mate Bobana preuzeti liderstvo u stranci. Februara 2001 godine Međunarodni sud pravde u Hagu osudio je Kordića za ratne zločine nad Bošnjacima srednje Bosne izrekavši mu kaznu od 25 godina zatvora.

 

12. maj 1992

• Generalni sekretar UN-a Butros Gali, na osnovu posjete Maraka Guldinga BiH, podnio izvještaj Vijeću sigurnosti. U izvještaju se, između ostalog, navodi da je Sarajevo izloženo teškom i nasumičnom granatiranju i snajperskoj vatri, da su jaka neprijateljstva izražena i u drugim područjima posebno u Mostaru, dolini Neretve, Istočnoj Bosni i Bosanskoj Krupi, da međunarodni posmatrači smatraju kako bosanski Srbi uz podršku JNA nastoje stvoriti etnički čista područja te da su borbe i zastrašivanja dovela do masovnog raseljavanja stanovništva.

 

14. maj 1992

• Srpske snage sa brda Mojmilo vrše napad na Sarajevo. U kontraudaru jedinice ARBiH potiskuju neprijatelja s brda Mojmilo.

• Usvojena platforma o djelovanju Predsjedništva RBiH u ratnim uslovima.

 

15. maj 1992

• Jedinice JNA u Tuzli vrše pokrete s ciljem izmještanja efektiva na položaje oko grada. U ranim jutarnjim satima ARBiH postavlja zasjedu na raskrsnici Brčanske malte, u sadejstvu sa MUP-om. Zasjedi je naređeno da se kolona JNA mirno propusti. Prema kazivanjima očevidaca jedan vojnik JNA iz kolone otvorio je vatru na okolne solitere našta su pripadnici ARBiH odgovorili vatrom iz svog raspoloživog oružja. Serija eksplozija u zapaljenim vozilima stvorila je pometnju među pripadnicima JNA, koji su tom prilikom pretrpjeli velike gubitke. Bilans bitke je 160 poginulih i 200 ranjenih vojnika JNA.

• ARBiH u Tuzli napada vojni magazin JNA Kozlovac i zaplijenjuje oko 9000 cijevi i veće količine ostalog vojnog materijala. Tim oružjem naoružane su jedinice ARBiH u Tuzli, Gradačcu, Gračanici, Srebreniku, Brčkom, Kalesiji i Živinicama.

• Vijeće sigurnosti Ujedinjenih naroda donijelo je rezoluciju kojom se nalaže povlačenje iz BiH oružanih formacija susjednih zemalja.

 

16. maj 1992

• Formirana prva brigada Armije RBiH »Prva tuzlanska brigada«.

• Intenzivne borbe u Sarajevu (Pofalićka bitka) između ARBiH i snaga bosanskih Srba. 15. maja srpske snage uputile su ultimatim ARBiH i stanovništvu Pofalića da predaju oružje, pripremivši se za napad 16. maja rano ujutro oko 5 sati. ARBiH krenula je u napad sat ranije. U napadu na položaje VRS krenuli su dva pofalićka i velešićki odred ARBiH, u sadejstvu sa dijelovima Prvog sarajevskog odreda, grupom boraca iz Buća Potoka, specijalnom jedinicom MUP-a RBiH, jedinicom Vojne policije i manjim grupama boraca iz drugih dijelova Sarajeva. Borcima ARBiH suprotstavila se Pofalićka brigada VRS koja je brojala oko 1700 boraca, paravojna formacija »Beli orlovi« sa 380 boraca, oko 100 »srpskih policajaca« i grupa paravojne formacije »Vukodlaci«. Srpskim snagama nanesen težak poraz u Sarajevskom naselju Pofalići, preduhitrena je srpska operacija koja je imala za cilj presjecanje grada na liniji Žuč-Pofalići-kasarna Maršal Tito-Grbavica i stvoreni su uvjeti za napredovanje ARBiH u pravcu strateški važnog platoa Žuč sjeverno od Sarajeva. U borbama je poginulo oko 260 srpskih vojnika. Vođa bosanskih Srba Radovan Karadžić, nakon bitke je izjavio: »Ovo je najveći poraz Srba od Kosova do danas«.

• ARBiH napada položaje snaga bosanskih Srba i JNA na Fortici (Hercegovina). Podveleška četa u sadejstvu sa Mostarskim bataljonom, nanosi značajne gubitke srpskim snagama. U toj akciji zaplijenjena je baterija haubica 122 mm, baterija minobacača 120 mm i preko 30 vozila sa dosta municije i drugog MTS-a. ARBiH nastavlja oslobađanje podveleških sela. Zaplijenjeno oružje oduzima HVO za svoje potrebe tražeći istovremeno, preko svog izaslanika Jasmina Jaganjca, da Mostarski bataljon obustavi napade na položaje snaga bosanskih Srba.

 

18. maj 1992

• Prilikom dislokacije jedinica JNA iz Zenice ARBiH zaplijenila 20 tenkova i cjelokupno naoružanje općinskog i okružnog štaba TO koje je čuvala JNA.

• Jedinice ARBiH napale kolonu JNA na dionici puta Kladanj – Visoko i zaplijenile 9 PA topova, 9 vozila, dvije cisterne goriva i ostalog MTS-a.

• U Zenici formirana Prva zenička brigada.

 

19. maj 1992

• Počinju borbe između ARBiH i snaga bosanskih Srba kod Novog Šehera i Tešnja. Borbe se vode sve do polovine avgusta. Srpske snage u ovim napadima koriste i avijaciju.

 

22. maj 1992

• BiH primljena je u punopravno članstvo Ujedinjenih nacija, čime je potvrđena njena nezavisnost i suverenitet.

• JNA granatira prigradska naselja Bihaća.

 

25. maj 1992

• Sefer Halilović postavljen za komandanta Armije RBiH (Halilović je preuzeo dužnost načelnika Glavnog štaba Armije RBiH).

• U selu Hambarine, Bosanska Krajina, srpske snage ubile su oko 1000 Bošnjaka, civila.

 

26. maj 1992

• Srpske snage počinju masovne egzekucije Bošnjaka u Kozarcu, istočno od Prijedora. Od 25 do 29 maja ubijeno je više od 3000 Bošnjaka, pretežno civila.

 

27. maj 1992

• Srpske snage granatirale Sarajevo. Sa dvije minobacačke granate pogođen centar grada, ulica Ferhadija, nedaleko od gradske tržnice. Ubijeno je 16 a ranjeno 40 civila. Većina ubijenih i ranjenih čekala je u redu za hljeb. Prvi put zastrašujuće slike iskasapljenih tijela obišle su svijet, što je izazvalo zgražavanje civilizirane Evrope čije su vođe do tada pokušavale prikriti pravu prirodu rata u BiH.

30. maj 1992

• Rezolucijom 757 Vijeće sigurnosti nametnulo sveobuhvatne ekonomske sankcije Saveznoj Republici Jugoslaviji, zbog direktne podrške snagama bosanskih Srba.

• Krajem maja 1992 srpske snage su u Ahatovićima i Dobroševićima, kod Sarajeva, ubile 200 civila dok je tristo zatvoreno u koncentracione logore i zatvor u Rajlovcu, bivšoj kasarni JNA.

• Od 30 maja do 04 juna srpske snage u Prijedoru su ubile oko 1000 Bošnjaka (samo u glavnoj ulici u Prijedoru 29 i 30 maja ubijeno je više od 200 civila bošnjačke i hrvatske nacionalnosti). Krajem juna 1992 godine srpske snage su Prijedoru i okolnim selima ubile još 2500 civila. Srpske snage iz Bosanske Krajine za vrijeme rata prisilno su protjerale oko 350 000 Bošnjaka i Hrvata. Mnogi su završili u nekima od 100 koncentracionih logora formiranih na području Bosanske Krajine (samo na području općine Prijedor formirano je 42 logora). Po zlu su poznati Omarska, Keraterm, Tomašice, Trnopolje, Manjača itd.

04. jun 1992

• Pojačano granatiranje Sarajeva. Situaciju u opkoljenom gradu najbolje oslikava ratni izvještaj Regionalnog štaba TO Sarajevo: »U toku noći agresor je dejstvovao manjim intenzitetom po dijelovima grada. U 20.00 sa Poljina je dejstvovala artiljerija po naseljima Šip i Kobilja Glava. U 20.40 iz ulice Rave Janković (Grbavica) pucao je tenk po Pofalićima, a PAM-om i snajperom pucano je po raskrsnici kod Ekonomske škole, Pofalićima i po Humu. U 21.00 Višecjevni bacač raketa djeluje iz Vogošće po Kobiljoj Glavi, a u 21.15 primjećena su dva helikoptera iznad Borija i dva iznad Mrkovića. Agresor artiljerijom sa Vraca, Rajlovca, Ilidže i Lukavice granatira Stari Grad, Ciglane, Koševsko Brdo, Hrasnicu, Dobrinju, Sokolović Koloniju, Briješće i Novi Grad. Ranjenih i poginulih civila je na sve strane. Mrtve niko i ne stiže da broji«.

• U Sarajevu formirana Prva sandžačka brigada.

 

05. jun 1992

• Posredstvom UNPROFOR-a postignut je sporazum o uspostavi humanitarnog zračnog mosta do Sarajeva. Jula 1992 UNHCR počeo dopremanje humanitarne pomoći preko sarajevskog aerodroma. Do avgusta 1994 isporučeno oko 18 000 tona humanitarne pomoći.

• Dogovorena predaja najveće sarajevske kasarne »Maršal Tito«. JNA napušta kasarnu iz koje je djelovala vatrom po vojnicima i civilima. Početkom rata vojnik JNA iz kasarne »Maršal Tito« ubio je dječaka koji je igrao košarku s drugovima na obližnjem terenu.

 

08. juni 1992

• Operacija »Ljeto 92«. Cilj operacije ARBiH bio je proboj iz okruženja i spajanje sa snagama ARBiH s druge strane gradskog obruča. Plan za izvođenje operacije donio je načelnik Štaba Vrhovne komande ARBiH Sefer Halilović a jedinicama je komandovao Mustafa Hajrulahović-Talijan. Borbena djelovanja počela su u 05.00. Pravci napada su plato Žuč sa dominantnom kotom Orlić, Kobilja Glava i Poljine, Kromolj i Orlovac, Gazin Han i Obhodža, Vidikovac (Trebević) i Vraca. ARBiH vrši proboj srpskih linija oko Sarajeva na svim pravcima napada; Kromolj, Trebević, Vraca, Žuč. Djelovanja na drugim pravcima imala su za cilj vezivanje neprijateljskih snaga. Oslobođena je strateški važna kota Orlić na brdu Žuč i zaplijenjene veće količine MTS-a. Istovremeno, vođene su teške borbe na Poljinama, platou sjeverno od Sarajeva. Na Poljinama se nalazilo najjače artiljerijsko uporište snaga bosanskih Srba na sarajevskom ratištu. Jedinice ARBiH na tom dijelu ratišta pretrpjele su poraz, uprkos prodoru kroz prve linije VRS u dužini od 1,5 km. Poljine su bile najjače srpsko uporište ne samo na sarajevskom već i bosanskohercegovačkom ratištu. Broj poginulih boraca ARBiH 08. juna na ovom frontu još nije objelodanjen mada, nezvanično, iznosi oko 200. Do kraja rata Poljine su ostale pod kontrolom VRS. Mirovnim sporazumom to područje integrirano je u Federaciju BiH.

• Snage bosanskih Srba pokreću ofanzivu »Vidovdan«. Cilj ofanzive je ovladavanje Posavinom, odnosno uspostava koridora kojim bi se Bosanska Krajina povezala sa Istočnom Bosnom i Hercegovinom. Snage bosanskih Srba napale su linije odbrane ARBiH i HVO-a duž cijele linije fronta od Bosanskog Broda preko Dervente do Doboja. U jesen 1992 godine snage Bosanskih Srba zauzimaju Bosanski Brod i preko Brčkog se spajaju sa svojim jedinicama u istočnoj Bosni.

 

11. juni 1992

• U Kotor Varoš su, uz pucnjavu iz automatskog oružja ušle srpske »specijalne jedinice« iz Banjaluke. Na strateškim mjestima u gradu postavljena su mitraljeska gnijezda, dok su se jedinicama iz Banjaluke u teroru nad nesrpskim stanovništvom pridružile lokalne paravojne formacije SDS-a.

 

12. juni 1992

• Srpske paravojne formacije napale Bihać, središte Cazinske Krajine.

 

14. juni 1992

• Jedinice ARBiH (Mostarski bataljon) i HVO-a forsiraju Neretvu i oslobađaju lijevu obalu Mostara. Srpske snage povlače se ka Nevesinju.

 

15. juni 1992

• U Višegradu, u kući Adema Omeragića srpske snage su spalile 64 civila među kojima najviše žena, djece i staraca iz sela Koritnik i Sase. U plamenoj grobnici gotovo je istrijebljena porodica Kurspahić.

 

17. juni 1992

• VRS počinje snažne napade na Zlatište (objekat MUP-a na padinama Trebevića) i Debelo Brdo (dominantna kota iznad centra Sarajeva u blizini Zlatišta). Obje su kote vazdušnom linijom od predsjedništva BiH udaljene oko 700 metara. Napadi VRS traju tri dana, uz žestoko granatiranje položaja ARBiH. Vođene su i borbe prsa u prsa, jer su rovovi ARBiH i VRS na tom dijelu ratišta bili udaljeni jedni od drugih svega 30 do 100 metara. ARBiH odbila je ove napade. MUP-ov objekat na Zlatištu kasnije je zauzela VRS pod direktnom komandom Ratka Mladića, a Debelo Brdo ostalo je u rukama ARBiH do kraja rata. Debelo Brdo posljednji put srpske snage pokušale su zauzeti polovinom juna 1995 godine, i tada je napadom na ovu kotu koamandovao četnički vojvoda Vojislav Šešelj (predsjednik Srpske radikalne stranke). Šešeljevi četnici pretrpjeli su tad težak poraz. Vojvoda Šešelj pred kamerama je priznao da je na Debelom Brdu, tokom dvodnevnih borbi juna 1995, poginulo 27 četnika.

18. juni 1992

• Počela izgradnja vojnog aerodroma Čoralići kod Cazina. Aerodrom je izgrađen za mjesec dana. Dužina piste je bila 1300 a širina 30 metara. Ovaj aerodrom ima izuzetno značenje za Bihaćki region tokom rata u BiH jer su piloti bosanskohercegovačkog zrakoplovstva tokom ratnih avioletova u opkoljenu enklavu dopremili znatne količine MTS-a. Zračni most bio je jedina fizička veza između Bihaćkog okruga i ostatka slobodne teritorije. Let preko okupiranih dijelova RH bio je veoma rizičan i svaki helikopter prilikom preleta teritorije tzv. RSK pretrpio je barem pet direktnih pogodaka srpske PVO. Piloti Zrakoplovne baze Bihać u periodu od 1994/95 godine izvršili su 202 borbena leta i zračnim putem prebacili oko 500 tona ubojnih sredstava, repromaterijala za potrebe namjenske industrije, kao i materijale za potrebe bolnice.

19. juni 1992

• U Višegradu, na novom mostu Srpske snage ubile su 147 Bošnjaka. Mnoge žrtve su spaljene kako bi se sakrili tragovi zločina.

 

20. juni 1992

• Predsjedništvo BiH donosi odluku o proglašenju ratnog stanja u BiH. Istovremeno je proglašena Opšta javna mobilizacija na teritoriji RBiH.

• Do kraja juna 1992 srpske snage u BiH formirale su 94 koncentraciona logora i zatvora. Najpoznatiji su Manjača, Omarska, Keraterm (svi na području Bosanske Krajine). Do tada je, prema podacima UNHCR-a, protjerano ili je izbjeglo oko 370 000 Bošnjaka. Do kraja 1992 godine u BiH je registrovano oko 2 000 000 izbjeglica. Više od 17 000 ljudi, prema podacima Arhiva Državne komisije za razmjenu ratnih zarobljenika, uglavnom muškaraca, i dalje se smatraju nestalim u BiH.

 

21. juni 1992

• Žestoke borbe na Dobrinji (Sarajevo). VRS napada aerodromsko naselje i ovladava njime uz pomoć tenkova i oklopnih transportera. Odmah po ulasku u naselje vrši egzekucije civilnog stanovništva. Ubijeno je oko 100 civila.

 

25. juni 1992

• U okolini Kotor Varoši vode se borbe između srpskih snaga i pripadnika ARBiH. Tom prilikom poginuo je pripadnik srpskih snaga što je rezultiralo odmazdom nad preostalim Bošnjacima u Kotor Varoši. Istog dana srpske snage su u tom gradu ubile više desetina civila. Do kraja rata srpske snage su u Kotor Varoši ubile 81 civila. Broj ubijenih na području cijele općine iznosi 1821.

 

27. juni 1992

• U Višegradu, na Bikavcu, u kući Mehe Aljića, srpske snage spalile su 72 Bošnjaka, najviše žena i djece.

 

29. juni 1992

• U Sarajevo doputovao predsjednik Republike Francuska Fransoa Miteran. Bila je to prva posjeta nekog stranog državnika BiH od njenog međunarodnog priznanja. Fransoa Miteran bio je pobornik evropske političke opcije privržene Srbima, opcije koja je svo vrijeme rat u BiH nastojala prikazati kao građanski. U to vrijeme u svijetu je raslo negativno raspoloženje prema srpskoj politici na Balkanu, posebno prema bosanskim Srbima, jer su priče i slike o genocidu počele da stižu i do građana evropskih i američkih metropola. Svijetom je, do posjete Miterana Sarajevu, vladalo opće ubjeđenje da je neophodno vojno intervenisati u BiH kako bi se spriječio zločin koji su nad civilnim stanovništvom provodile srpske snage. Fransoa Miteran amortizovao je planove međunarodne zajednice za odlučnu akciju u BiH.

 

02. juli 1992

• Predsjedništvo RBiH usvojilo platformu za djelovanje u ratnim uslovima.

 

03. juli 1992

• Na naselje Grahovište (Kobilja Glava) Sarajevo, ispaljena je tenkovska granata sa srpskog položaja na Orahovom brijegu. Ubijeno je sedmero i teže ranjeno troje djece.

 

12. juli 1992

• ARBiH izvodi napad na Putnikovo brdo, jedno od najvećih vojnih uporišta snaga bosanskih Srba u BiH. ARBiH razbija snage bosanskih Srba na Putnikovom brdu i vrši prodor prema Doboju. Srspki gubici se procjenjuju na oko 400 mrtvih i desetine ranjenih.

• Početkom jula u Goraždu formirana Prva drinska brigada, a za komandanta je postavljen Zaim Imamović.

15. juli 1992

• Formirana Prva Mostarska brigada, što znatno doprinosi konsolidaciji bosanskohercegovačkih patriotskih snaga u dolini Neretve.

 

19. juli 1992

• HVO napušta lijevu obalu Neretve povlačeći tom prilikom sva protivoklopna, protivavionska oruđa i zemaljsku artiljeriju. Kako bi izbjegli srpske artiljerijske udare borci ARBiH vršili su stalno primicanje neprijateljskim položajima tako da je na tom dijelu ratišta često vođena borba prsa u prsa što je znatno demoralisalo srpske vojnike.

 

31. juli 1992

• ARBiH napada položaje VRS na Poljinama i Vogošći. Cilj operacije je proboj obruča oko Sarajeva i spajanje sa snagama ARBiH u Visokom. ARBiH istovremeno vrši napade i s vanjske strane obruča. U početnoj fazi napada probijene su prve linije jedinica VRS, ali je svaki daljni pokret jedinica ARBiH onemogućem snažnim djelovanjem artiljerije. U dvodnevnim borbama na Poljinama i na prilazima Vogošći, ARBiH nije uspjela probiti obruč oko Sarajeva.

 

01. avgust 1992

• Snage bosanskih Srba otvorile vatru na pripadnike mirovnih snaga UN-a u sarajevskom naselju Sokolje i ranili četiri »mirovnjak

03. avgust 1992

• ARBiH oslobađa Trnovo i Rogoj. Presječena je komunikacija Foča-Lukavica-Pale. Zaplijenjene su velike količine oružja i opreme.

• VRS vrši artiljerijsko-raketne napade na Sarajevo. U napadima korištene rakete zemlja-zemlja, modificirane avio-bombe i bojni otrovi, a na području Trnova i Rogoja djelovala je i borbena avijacija JNA.

05. avgust 1992

• Jedinice VRS pod komandom Bogoljuba Perovića vrše pokolj Bošnjaka u selu Kramer kod Rogatice

06. avgust 1992

• ARBiH napada položaje VRS na Stupu i u Kasindolskoj ulici (Sarajevo). Borci ARBiH probili prve redove VRS i ovladali sa više značajnih objekata na pravcu napada. Tokom narednog dana VRS vrši tenkovsko-pješadijske napade i vraća izgubljene pozicije pod svoju kontrolu.

07. avgust 1992

• U artiljerijskom napadu na Sarajevo srpske snage su na raskrsnici ulica Ivana Krndelja i Braće Ribar ubile 6 a ranile 8 civila.

12. avgust 1992

• Rezolucijom Vijeća sigurnosti UN-a osuđeno je »etničko čišćenje« koje u BiH provode srpske snage.

15. avgust 1992

• U Bužimu formirana 105. Bužimska udarna krajiška brigada. Za komandanta brigade postavljen je Izet Nanić. Reorganizacijom Petog korpusa i jedinica, brigada kasnije dobija naziv 505. bužimska brigada. Tokom rata poginulo je 474 borca 505. bužimske brigade.

• Počele borbe za oslobađanje Goražda.

18. avgust 1992

• Odlukom Predsjedništva RBiH od 18 avgusta i naredbom Štaba Vrhovne komanda Armije RBiH od 29 septembra 1992 godine, formiran je Prvi korpus Armije RBiH sa sjedištem u Sarajevu. U korpus su ušle sve jedinice sarajevske regije sa oko 30 000 vojnika. Tokom rata Prvi korpus su vodila trojica komandanata, divizijski general Mustafa Hajrulahović-Talijan (1957-1998), brigadni general Vahid Karavelić i brigadni general Nedžad Ajnadžić. Divizijski general Mustafa Hajrulahović Talijan rodjen je 22 januara 1957 godine u Banjaluci. Mornaričku vojnu akademiju završio je 1979 nakon čega je rasporedjen u Divizion pomorskih diverzanata, gdje je obavljao dužnost komandanta. Bivšu JNA napustio je marta 1991 i medju prvima se uključio u pripremu i organizaciju odbrane BiH. Tokom rata bio je komandant Regionalnog štaba TO Sarajevo, komandant Prvog korpusa ARBiH i načelnik obavještajne uprave Generalštaba ARBiH. Iznenadna smrt, 1998 godine, zatekla ga je na dužnosti načelnika Uprave za obavještajni rad i sigurnost Zajedničke komande Vojske Federacije BiH.

19. avgust 1992

• Pri Štabu Vrhovne komande ARBiH u Sarajevu je osnovano vazduhoplovno odjeljenje, preteča Ratnog zrakoplovstva ARBiH.

20. avgust 1992

• Snage bosanskih Srba vrše napade na prostore pod kontrolom ARBiH kod Brčkog. Posebno su žestoki bili napadi na Brodušu.

• ARBiH sa Igmana, Hrasnice i iz Sokolović Kolonije napada položaje VRS na Ilidži, Stupskoj petlji i Nedžarićima, u namjeri da probije obruč oko Sarajeva. Na ilidžanskom frontu probijene linije VRS, ali se jedinice ARBiH nisu uspjele spojiti sa snagama u gradu. HVO Kiseljaka spriječio jedinice ARBiH iz Visokog da prođu preko teritorije koju su kontrolisale hrvatske formacije.

23. avgust 1992

• U artiljerijskim napadima na Sarajevo srpske snage su ubile 16 civila, na više lokacija u gradu

24. avgust 1992

• VRS nastoji ovladati položajima u Otesu i na Stupskom Brdu (Sarajevo). Izvodi snažne tenkovsko-pješadijske napade na linije odbrane ARBiH i MUP-a RBiH, ali bez uspjeha. Od 20. avgusta pa do 01. septembra napadi na zapadnom sarajevskom ratištu smjenjuju se s obje strane. ARBiH pokušava proboj iz obruča a VRS iznenadnim napadima i kontra-napadima nastoji osujetiti napredovanje ARBiH i potisnuti njene jedinice prema centru grada. Vođene su teške borbe uz neznatna pomjeranja linija fronta. Treba, međutim, istaći da je ratište na ovom području bilo izuzetno teško, i da je svako pomjeranje fronta, makar se radilo o nekoliko desetina metara, predstavljalo uspjeh kako za jednu tako i za drugu stranu.

26. avgust 1992

• U Londonu održana Konferencija o bivšoj Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji (Londonska konferencija). Na Londonskoj konferenciji inicirana je Međunarodna konferencija o bivšoj Jugoslaviji. Tokom rata, pod okriljem Međunarodne konferencije o bivšoj Jugoslaviji poduzimani su napori da se pregovorima dođe do političkog rješenja sukoba. Za kopredsjednike Glavnog odbora konferencije izabrani su predstavnik Generalnog sekretara UN-a Sajrus Vens i predstavnik Predsjedništva Evropske zajednice lord Dejvid Oven. Međunarodna konferencija o bivšoj Jugoslaviji razvila je osnovu za političko rješenje sukoba u BiH odbijajući stvaranje tri teritorijalno jasne države na etničkom principu, zalažući se za formiranje decentralizirane države. Kopredsjedavajući su konstatovali da ne treba prihvatiti rezultate etničkog čišćenja u BiH. Tokom rata kopredsjednici su, što se posebno odnosi na engleskog diplomatu lorda Ovena, promijenili polazna stanovišta. Priznavši rezultate postignute silom, kopredsjednici Vens i Oven su značajno doprinijeli legalizaciji etničkog čišćenja koje su u BiH provele snage bosanskih Srba. Napadači i žrtve stavljeni su u istu ravan, zanemareno je učešće JNA odnosno SRJ u ratu u BiH, a sukob se pokušao predstaviti kao građanski

27. avgust 1992

• U pokušaju deblokade Sarajeva jedinice ARBiH napadaju položaje VRS u Azićima i ovladavaju većim dijelom naselja.

 

01. septembar 1992

• Borbe u općini Maglaj.

• Srpske snage su granatirale Alipašino Polje u Sarajevu i u stanovima ubile 4 a ranile 8 civila.

• U Sarajevu borbe na ilidžanskom i lukavičkom ratištu. Žestoki okršaji vođeni su u tvornici Energoinvesta, gdje je poginulo pet pripadnika ARBiH.

 

18. septembar 1992

• ARBiH oslobodila Goražde i cijelu teritoriju općine. Uspješno izvedenim vojnim operacijama »Krug« i »Drina«, oslobođeno je oko 800 km2 teritorije.

 

28. septembar 1992

• Srpske snage granatirale groblje u Boljakovom Potoku u Sarajevu za vrijeme sahrane. Ubijeno je 7 i ranjeno 20 civila.

 

29. septembar 1992

• Formiran Drugi Korpus ARBiH sa sjedištem u Tuzli. Tokom rata u BiH Drugi korpus bio je najveća organizacijsko – formacijska cjelina ARBiH. Ratni komandanti Korpusa; Željko Knez i Sead Delić.

 

30. septembar 1992

• Srpske snage su protjerale više stotina Bošnjaka i Hrvata s Grbavice u Sarajevu, preko mosta »Bratstvo i jednistvo« kod hotela Bristol.

 

01. oktobar 1992

• ARBiH pokreće ofanzivu na brčanskom ratištu i probija koridor koji je na najužem mjestu iznosio svega 4 km. Planirano je da se u borbu za koridor uključi i HV (Hrvatska vojska) s lijeve obale Save. Trebalo je da HV sa 37 tenkova podrži operaciju ARBiH, no to se nije dogodilo. Borci ARBiH koji su probili koridor kod sela Gorice i izbili na desnu obalu rijeke Save, nakon 48 sati čekanja morali su se povući.

• U Sarajevu formirana Druga motorizovana brigada. Pod komandom Safeta Zajke brigada je 15 aprila, za ogromne zasluge u ratu prva ponijela viteško odličje (viteška brigada).

06. oktobar 1992

• Srpske snage ušle u Bosanski Brod.

 

08. oktobar 1992

• Održana prva sjednica Skupštine Republike Bosne i Hercegovine.

 

10. oktobar 1992

• Srpske snage granatirale su dom za djecu bez roditeljskog staranja (Dom Ljubica Ivezić) na Bjelavama, Sarajevo, i ubile troje a teško ranile trinaestoro djece.

 

21. oktobar 1992

• Formiran Peti korpus Armije RBiH. Ratni Komandanti korpusa – Ramiz Dreković i Atif Dudaković.

 

27. oktobar 1992

• Specijalni izvjestitelj za ljudska prava za podrucje bivše Jugoslavije Tadeuš Mazovjecki zatražio da se definiše pojam tzv. sigurnosnih zona na teritoriji BiH, zbog sve većeg krize s izbjeglicama.

 

29. oktobar 1992

• Srpske snage ušle u Jajce.

 

30. oktobar 1992

• U selu Boljkovica (zvornička općina) pri pokušaju uspostave koridora prema Srebrenici poginuo je Hajrudin Mešić komandant 1. slavne teočanske brigade.

 

01. novembar 1992

• U Goraždu formirana Istočnobosanska operativna grupa, kao pretpostavljena komanda svim brigadama na istočnobosanskom ratištu.

 

12. novembar 1992

• U Grudama održan radni sastanak predsjednika kriznih štabova Hercegovačke regionalne zajednice i predsjednika kriznih štabova Travničke regionalne zajednice. U cilju realizacije zajedničke hrvatske države, dvije regionalne zajednice zatražile su formuliranje pravnih i političkih akata, među kojima proglašenje Hrvatske banovine u BiH i provođenje referenduma za priključenje Republici Hrvatskoj, kao prve faze na putu rješenja hrvatskog pitanja u BiH. Na sastanku, kojim je predsjedavao Mate Boban, konstatovano je da dio vođstva HDZ-a još uvijek podržava »nepostojeću« suverenu Bosnu i Hercegovinu u kojoj bi Hrvatski narod »bio osuđen na genocid i povijesni nestanak«. Predstavnici hrvatskih regionalnih zajednica također su donijeli zaključak o vojnoj pripremi za sukobe sa »svim onim snagama koje će pokušati zaustaviti proces stvaranja slobodne hrvatske države«.

 

15. novembar 1992

• U duhu političkih odluka Hervcegovačke i Travničke regionalne zajednice HVO uz podršku Hrvatske vojske zavodi potpunu blokadu područja koje kontroliše ARBiH. Blokada traje sve do kraja marta 1994 godine. Na taj način spriječen je svaki pokušaj dopremanja naoružanja, municije i opreme ARBiH.

 

17. novembar 1992

• Formiran Četvrti korpus ARBiH sa sjedištem u Mostaru. Za komandanta korpusa postavljen je Arif Pašalić.

• U Zenici formirana Sedma muslimanska brigada. Za komandanta postavljen Halil Brzina.

 

24. novembar 1992

• Srpske snage granatirale Mojmilo, Sarajevo. Ubijeno je 5 a ranjeno 9 civila.

 

01. decembar 1992

• Formiran Treći korpus ARBiH sa sjedištem u Zenici. Korpus je objedinjavao 14 brigada i veliki broj samostalnih jedinica. K-dant korpusa Sakib Mahmuljin.

• Snage bosanskih Srba vrše snažan tenkovsko-pješadijski napad na Sarajevsko naselje Sokolje. ARBiH odbija napad nanoseći srpskim snagama značajne gubitke. Tom prilikom uništeno je nekoliko tenkova i oklopnih transportera.

 

08. decembar 1992

• ARBiH oslobađa kotu Vis, a potom i kotu Golo Brdo, strateški važne tačke na platou Žuč sjeverozapadno od Sarajeva. Plato Žuč smješten je između Sarajeva i Vogošće. Vogošća, koja je okupirana na početku rata, bila je snažno uporište VRS. S dominantih kota na platou Žuč artiljerija VRS svakodnevno je tukla vojne, a neselektivno i civilne ciljeve, pretežno urbano područje Sarajeva. Do kraja 1992 i početkom 1993 godine ARBiH postepeno je ovladala strateškim kotama i većim dijelom platoa potisnuvši jedinice VRS prema Vogošći. Na platou Žuč tokom rata vođene su izuzetno teške bitke sa velikim gubicima na obje strane fronta. Na položaje ARBiH na Žuči, u većini slučajeva na kote Vis, Golo Brdo kao i kotu 850, tokom velikih ofanziva, VRS je dnevno ispaljivala i do 4000 granata iz artiljerijskih oruđa različitog kalibra. Borbe na ovom dijelu ratišta vođene su u zonama odgovornosti Prve slavne i Druge viteške motorizovane brigade ARBiH. Zanimljiv je podatak da je u redovima ARBiH na ovom dijelu ratišta bilo dosta vojnika srpske nacionalnosti. Među njima je bio i tenkista Slaviša Šućur koji je prilikom jedne od bitaka za tvornicu Pretis južno od Vogošće, djelujući iz tenka T-55 postigao 44 direktna pogotka u ciljeve. Šućur je dobitnik odlikovanja ARBiH »Zlatni ljiljan«. Vremenom je broj boraca srpske nacionalnosti u redovima ARBiH na ovom dijelu ratišta opao. U nekoliko navrata zabilježeni su slučajevi dezerterstva, pa i izdaje.

 

14. decembra 1992

• Snage bosanskih Srba pokreću ofanzivu na slobodne brčanske teritorije i probijaju linije odbrane ARBiH u rejonu Donjeg Rahića, južno od Brčkog. Tako se razvila bitka kojom su srpske snage osujetile pripreme ARBiH za presjecanje tzv. brčanskog koridora koji je spajao istočne i zapadne teritorije BiH pod srpskom kontrolom. U borbama u Donjem Rahiću 14 decembra 1992 godina poginuo je Enver Pamukčić. Pamukčić je rođen u Brci 1952 godine. Bio je rezervni oficir JNA. Jedan je od organizatora otpora na brčanskim teritorijama. Obavljao je dužnost predsjednika Kriznog štaba Brčko, a potom i komandanta TO slobodnih brčanskih teritorija.

 

17 decembra 1992

• Visoki komesar UNHCR-a Sadako Ogata, u pismu generalnom sekretaru UN-a naglasila da bi sigurnost za ugrožena područja BiH trebalo obezbjediti na licu mjesta i to rasporedom mirovnih snaga koje bi pružale zaštitu proganjanim grupacijama.

 

1993. godine

 

1993. – HVO NAPADA ARMIJU RBiH; ZRAČNA KONTOROLA NATO-a; FORMIRANJE TZV. AP ZAPADNA BOSNA…

Hrvatske odluke o potčinjavanju jedinica Armije RBiH Hrvatskom vijeću obrane – Napadi HVO-a na Armiju BiH – Bitka na ušću – NATO uspostavlja zračnu kontrolu nad BiH – Zločin u Ahmićima – Uspostava tzv. Sigurnih zona pod zaštitom UN-a – Formiranje tzv. Autonomne pokrajine Zapadna Bosna – HVO ruši Stari most

 

02. januar 1993.

• Objavljen nacrt plana za okončanje sukoba u BiH (Vens – Ovenov mirovni plan). Prema tom planu ustavni principi podrazumjevali bi uspostavu decentralizirane BiH. Na osnovu vojnih odredbi bila bi uspostavljena obustava vatre i demilitarizacija cijele zemlje, a teritorijalno ustrojstvo bilo bi regulirano po principu kantonizacije. Predviđeno je da se formira deset kantona čije bi granice u »znatnoj mjeri poništile rezultate etničkog čišćenja«. U to vrijeme VRS je imala kontrolu nad oko 70% teritorije BiH. Plan su kritikovale SAD zbog čega on nikada nije dobio izričitu podršku Vijeća sigurnosti UN-a.

 

08. januar 1993.

• U transporteru UNPROFOR-a srpske snage na okupiranom dijelu Sarajeva blizu aerodroma ubile su vršioca dužnosti predsjednika Vlade RBiH Hakiju Turajlića.

 

12. januar 1993.

• U Sarajevu počeli pripremni radovi na izgradnji tunela Dobrinja – Butmir. Tunel dužine 800 metara završen je 30 jula 1993 godine. U ratnom periodu predstavljao je jedinu fizičku vezu Sarajeva s ostalim dijelovima BiH, a omogućavao je vojnu, civilnu i humanitarnu komunikaciju, kao i manevar jedinica za odbranu grada. U tunelu su postavljene šine za kolica, sistem za odvod vode, a potom i električne instalacije i cjevovod za naftu. Nakon rata tunel je proglašen spomen kompleksom.

 

15. januar 1993.

• Predsjednik odjela odbrane Hrvatske zajednice Herceg Bosna Božo Rajić izdao zapovjed o potčinjavanju jedinica Armije RBiH Glavnom stožeru HVO-a (Hrvatsko vijeće obrane). Zapovjed se odnosila na provincije (teritorijalne oblasti prema Vens-Ovenovom mirovnom planu sa većinskim hrvatskim stanovništvom) 3, 8 i 10.

• Intenzivirane borbe između Armije RBiH i HVO-a.

• Srpske snage u artiljerijskim napadima na više lokacija u Sarajevu, 15 januara ubile su i ranile oko 40 civila. Od eksplozije granate ispred sarajevske pivare, gdje je oko 300 civila uzimalo vodu za piće, ubijeno je osam i ranjeno 20 ljudi. U trenutku kada su ranjenici i mrtvi dovezeni u bolnicu Koševo, srpske snage su granatirale traumatologiju Kliničkog centra Koševo. Tom prilikom ubijen je jedan a ranjeno više civila. Istog dana srpske snage granatirale su i redove civila koji su na Dobrinji, u Sarajevu, primali humanitarnu pomoć.

 

25. januar 1993.

• Vojska SRJ vrši pokrete prema Srebrenici. Iz Valjeva je na teritoriju BiH prešla kolona od 15 kamiona, 10 tenkova i oko 2000 vojnika.

 

30. januar 1993.

• Intenzivirani pokreti VRS i jedinica Vojske Jugoslavije na područjima Istočne Bosne i Posavine.

• Štab Vrhovne komande Oružanih snaga RBiH uputio je Vladi RBiH informaciju u kojoj se, između ostalog, navodi da se na području Istočne Bosne koncentrišu jedinice Užičkog i Valjevskog korpusa VJ, te da su koncentracije jedinica iz Srbije i Bosanske Krajine primjećene i u regionu Posavskog koridora, u blizini Brčkog.

 

17. februar 1993.

• U Visoko dolaze prva dva helikoptera tipa MI-8 (transportni helikopteri proizvedeni po ruskoj licenci) s posadama bosanskohercegovačkih zrakoplovaca. Prvi borbeni let Ratnog zrakoplovstva ARBiH bio je let u opkoljenu Srebrenicu februara 1993. Uskoro su formirane i zrakoplovne grupe u Mostaru, Sarajevu, Tuzli, Zenici i Bihaću. Do kraja rata RZ ARBiH izvršilo je oko 8000 borbenih letova.

 

16. mart 1993.

• Od 16. do 25. marta 1993 godine predstavnici sve tri bosanskohercegovačke nacionalne zajednice sastali su se u Njujorku kako bi razmotrili modificirani Vens – Ovenov plan.

 

18. mart 1993.

• VRS počinje ofanzivu na Karuše pod kodnim nazivom »Posljednja šansa« (bitka na ušću). Cilj ofanzive bio je ovladavanje komunikacijom Teslić-Doboj. Operacijom su rukovodili pukovnik VRS Slavko Lisica i četnički vojvoda Vojislav Šešelj (predsjednik Srpske radikalne stranke). U noći između 18 i 19 marta, nakon intenzivne artiljerijske pripreme, VRS sa 10 tenkova i 5 oklopnih transportera kreće u napad na prednji kraj odbrane 203 motorizovane brigade Doboj-Bosna ARBiH. Težište napada je na dubinu naseljenih mjesta Matuzići, Mravići, Kraševo i Lepenica. 19 marta VRS koristi zarobljene civile kao živi štit kako bi postavila pontonski most na rijeci Usora kod motela »Ušće«, ali bezuspješno. VRS međutim uspijeva očistiti teren i postaviti pontonski most na drugoj lokaciji, u rejonu stadiona Makljenovci. Magla je iskorištena za dovođenje oklopno-mehanizovanih jedinica, no kolonu VRS zaustavlja artiljerija 203 motorizovane brigade nanoseći joj velike gubitke. U rejonu Karuša počinje grčevita borba tokom koje ARBiH uspijeva onesposobiti ili uništiti veći broj tenkova i oklopnih transportera VRS. VRS u borbu uvodi avijaciju i borbene helikoptere tipa Gazela, koji iz rejona Pridjela i Ševarlija u više od 50 navrata raketiraju vojne ali i civilne ciljeve pokušavajući unijeti paniku među stanovništvo i vojnike ARBiH. Na pojedinim mjestima borba se vodi prsa u prsa, a VRS pored 10 tenkova i 5 oklopnih transportera, od kojih je većina uništena u bliskoj protivoklopnoj borbi na Karušama, uvodi nove tenkove i oklopne transportere. ARBiH potisnuta je na 150 do 200 metara od prve linije fronta. Komanda 203 motorizovane brigade i »Operativne grupe Doboj-jug«, kojom komanduje Mustafa Cerovac, u borbu uvode svježe snage iz 204 brdske brigade i protivoklopno odjeljenje 110 brigade HVO Usora. ARBiH preuzima inicijativu i potiskuje VRS sa dostignutih položaja. Bitka na Ušću je jedan od najtežih poraza VRS u prve dvije godine rata. ARBiH je izgubila šest boraca dok je VRS imala oko 140 poginulih vojnika, 8 uništenih tenkova i 3 oklopna transportera.

 

25. mart 1993.

• Bošnjački i hrvatski predstavnici potpisali Vens – Ovenov plan.

 

05. april 1993.

• Na osnovu rezolucije Vijeća sigurnosti UN-a o uvođenju zone zabranjenog leta (iz jeseni 1992), u BiH je uspostavljena kontrola zračnog prostora. Kontrolu preuzimaju zračne snage NATO-a. Rezolucija o zoni zabrane leta nad BiH više puta je kršena, unatoč patroliranju lovaca Sjevernoatlanskog saveza.

 

08. april 1993.

• Međunarodni sud pravde u Hagu privremenom presudom okrivio Saveznu Republiku Jugoslaviju za agresiju na BiH te naredio obustavu napada i povlačenje jedinica Vojske SRJ sa područja BiH.

 

14. april 1993.

• Jedinice HVO-a uz podršku i direktno učešće Hrvatske vojske krenule u opći napad na jedinice ARBiH u Hercegovini i Srednjoj Bosni. Prethodno su razoružani Bošnjaci u jedinicama HVO-a i manjim, izolovanim jedinicama ARBiH. HVO napada i zauzima Prozor. Najteže Borbe vođene su za Gornji Vakuf, Fojnicu i Mostar (Mostar, odnosno zapadni dio grada po kontrolom HVO-a je proglašen hrvatskim gradom i sjedištem tzv. Hrvatske Republike Herceg Bosna).

 

16. april 1993.

• U selu Ahmići, srednja Bosna, postrojbe HVO-a ubile su oko 96 civila Bošnjaka.

 

18. april 1993.

• Potpisan sporazum o demilitarizaciji Srebrenice. Sporazum su potpisali komandant Armije RBIH Sefer Halilović i komandant VRS Ratko Mladić. Srebrenica proglašena sigurnom zonom pod zaštitom UN-a.

 

02. maj 1993.

• Pod pritiskom međunarodne zajednice, na sastanku u Atini, vođa bosanskih Srba Radovan Karadžić potpisao Vens – Ovenov plan, uz uslov da potpis verificira Skupština Republike Srpske.

 

05. maj 1993.

• Na sjednici Skupštine tzv. Republike Srpske, održanoj na Palama od 05. do 06. maja, odbijen Vens – Ovenov plan.

 

06. maj 1993.

• Vijeće sigurnosti UN-a usvojilo rezuluciju 824 kojom se Sarajevo, Tuzla, Žepa, Goražde i Bihać proglašavaju sigurnim zonama. U rezoluciji se, između ostalog, nalaže »trenutna obustava oružanih napada ili bilo kakvih neprijateljskih djelovanja protiv ovih sigurnih zona, i povlačenje svih vojnih i paravojnih jedinica bosanskih Srba iz ovih gradova na udaljenost sa koje oni prestaju da budu prijetnja njihovoj sigurnosti…« Mirovnim snagama UN-a istovremeno je naloženo da nadgledaju sigurnost njihovih stanovnika.

 

09. maj 1993.

• HVO vrši snažne napade na istočni Mostar (dio grada pod kontrolom ARBiH). Jedinice ARBiH nalaze se u okruženju na svega nekoliko kvadratnih kilometara teritorije. Teške pješadijske borbe vode se na desnoj obali Neretve u Šantićevoj ulici, gdje su prve linije ARBiH i HVO-a udaljene svega desetak do dvadeset metara. Na tom su području vođene najteže gradske borbe. Svako pomjeranje linije fronta u Šantićevoj ulici u ratnim izvještajima predstavljalo se kao izuzetan uspjeh, iako se u većini slučajeva radilo o deset do dvadeset metara.

• HVO počinje akciju nasilnog i masovnog protjerivanja Bošnjaka i manjeg broja Srba, deportujući ih u koncentracione logore. Hrvati su na području tzv. Hrvatske zajednice Herceg Bosna formirali više koncentracionih logora i privatnih zatvora za Bošnjake, uglavnom civile, među kojima Heliodrom u Mostaru, Dretelj, Gabelu i druge.

01. juni 1993.

• Prema izvještajima Ujedinjenih nacija (UNHCR) do polovine 1993 godine približno 2 miliona ljudi, ili polovina ukupnog stanovništva BiH protjerano je ili izbjeglo iz svojih domova.

• Srpske snage granatirale su Dobrinju, Sarajevo, gdje je bio organiziran nogometni turnir. Ubijeno je 12 a ranjeno 80 civila. Među njima je bilo 15 djece.

 

07. juni 1993.

• Srpske snage granatirale su pijacu Ciglane u Sarajevu i ubile 4 civila, od kojih dvoje djece.

08. juni 1993.

• Predsjedništvo RBiH donijelo odluku o organizacijskim i kadrovskim promjenama u Oružanim snagama RBiH. Odlukom je, između ostalog, ustanovljena funkcija komandanta Glavnog štaba Armije RBiH (na mjesto komandanta postavljen je Rasim Delić) pored postojeće funkcije načelnika Glavnog štaba (funkciju načelnika obavljao je Sefer Halilović), ustanovljen Šesti korpus Armije RBiH sa sjedištem u Konjicu i imenovane su komisije za pitanje deblokade Sarajeva. Protivljenje odluci izrazio je načelnik Glavnog štaba Armije RBiH Sefer Halilović, što je kasnije rezultiralo smjenom u vrhu Armije RBiH.

 

12. juni 1993.

• ARBiH oslobađa Mijatovića kosu na platou Žuč kod Sarajeva.

• Sa položaja na Trebeviću srpske snage su granatirale groblje Budakovići u Sarajevu i ubile 9 civila koji su učestvovali u sahrani. Ranjeno je 5 civila.

• Srpske snage granatirale civile koji su na Dobrinji u Sarajevu stajale u red za vodu. Ubijeno je 12 a ranjeno 15 civila.

• Sredinom juna HVO Kiseljaka i srpske snage s Ilidže u selu Grahovica (između Kiseljaka i Ilidže) ubile su 37 civila, Bošnjaka.

 

17. juni 1993.

• U Borbama na Žuči gine komandant Druge viteške motorizovane brigade ARBiH Safet Zajko. Safet Zajko rođen je 1952 godine kod Rudog. Bio je rezervni oficir (kapetan) JNA. U jesen 1991 priključio se Patriotskoj ligi. Komandant je Druge viteške brigade od njenog formiranja. Posthumno je odlikovan Ordenom heroja narodnooslobodilačkog rata.

 

29. juni 1993.

• Članice Organizacije islamske konferencije zatražile od Vijeća sigurnosti UN-a ukidanje embarga na uvoz oružja BiH.

 

30. juni 1993.

• Armija RBiH oslobađa kasarnu Sjeverni logor (Mostar). U borbama između ARBiH i HVO-a gine komandant 41. slavne brigade ARBiH Mithad Hujdur-Hujka. Mithad Hujdur-Hujka rođen je 1953 godine u Mostaru. Posthumno je odlikovan Ordenom heroja narodnooslobodilačkog rata.

 

01. juli 1993.

• 111. brigada HVO-a iz Žepče napada jedinice ARBiH u Novom Šeheru.

 

24. juli 1993.

• Borbe u rejonu Samarnice, Kumine kose, Klupa (Tešanj)

 

27. juli 1993.

• U borbama na platou Žuč sjeverozapadno od Sarajeva, poginuo Enver Šehović komandant Prve slavne mehanizovane brigade ARBiH. Enver Šehović rođen je 15 januara 1967 godine u Foči. Završio je vojnu akademiju. U redove branilaca BiH stupa 06 aprila 1992 godine. Posthumno je odlikovan ordenom heroja narodnooslobodilačkog rata.

 

30. juli 1993.

• VRS pokreće veliku ofanzivu na Igman i Bjelašnicu. Probijene su linije odbrane ARBiH na Igmanu.

• Srpske snage sa položaja na Vracama granatirale Sarajevo i ubile 3 a ranile 10 civila, uglavnom djecu.

 

02. avgust 1993.

• Predsjednik Predsjedništva RBIH Alija Izetbegović najavio povlačenje iz mirovnih pregovora u Ženevi ukoliko se VRS ne povuče s dostignutih položaja na Bjelašnici i Igmanu.

• Generalni sekretar NATO-a Manfred Verner izjavio da je Vijeće NATO-a razmatralo opciju zračnih udara kao podršku pregovorima u Ženevi.

 

09. avgust 1993.

• Intenzivirani razgovori na relaciji NATO – UN o zračnim udarima i precizirana načela dvostrukog ključa (upotreba zračnih snaga uz odobrenje generalnog sekretara UN-a i uz sporazum komandanta UNPROFOR-a i k-danta južnog krila NATO-a).

 

14. avgust 1993.

• VRS se povlači s pozicija dostignutih na Bjelašnici i Igmanu.

• Mirovni pregovori u Ženevi nastavljeni. Na ratnom brodu, nosaču aviona kraljevske ratne mornarice »Invincible«, u Jadranu održana nova runda pregovora. U ovoj fazi pregovora finaliziran je paket koji je pozivao na uniju tri republike s bošnjačkom, srpskom i hrvatskom većinom. Bosanski Srbi ponudili zamjenu teritorija tražeći Srebrenicu i Žepu nudeći zauzvrat teritorije oko Sarajeva.

28. septembar 1993.

• Skupština RBIH odbila ponuđeni mirovni plan koji je predviđao uniju tri republike na prostoru BiH.

• Evropska unija pristupila modifikaciji plana, no u razgovorima koji su uslijedili između predstavnika RBIH i RS nije došlo do napretka. Inicijativa je konačno propala u januaru 1994 godine.

 

01. oktobar 1993.

• Član Predsjedništva BiH Fikret Abdić obrazovao u bihaćkom okrugu tzv. Autonomnu pokrajinu Zapadna Bosna.

• Paravojne formacije Fikreta Abdića blokirale šire područje na sjeveru okruga, uključujući i Cazin.

 

15. oktobar 1993.

• Peti korpus Armije RBiH izvršio deblokadu Cazina. Uspostavljena nova linija fronta između jedinica Armije RBiH i paravojske Fikreta Abdića na potezu Muratovo Brdo/Merdanići/Hadžići.

 

25. oktobar 1993.

• U rejonu Crne rijeke (općina Olovo) poginuo Nesib Malkić komandant 210 brdske brigade ARBiH. Nesib Malkić rodjen je u Dubravama Gornjim (općina Živinice) 05. jula 1961 godine. Završio je višu vojnu školu odsjek RV PVO (Ratno vazduhoplovstvo i protivvazdušna odbrana), a nakon toga i specijalističku obuku u Zadru. TO Živinice priključio se maja 1992 godine. Obavljao je dužnost komandira čete, nečelnika Općinskog štaba TO Živinice i komandanta 210 viteške brigade ARBiH.

 

01. novembar 1993.

• Srušen Stari most u Mostaru. Most je srušilo Hrvatsko vijeće obrane. Arif Pašalić koji je obavljao dužnost komandanta Četvrtog korpusa ARBiH, nakon rata, svega desetak dana prije tragične pogibije u automobliskoj nesreći na magistralnom putu M-17, izjavio je: »Rušenjem Starog mosta Hrvati su se popišali na svoju tisućljetnu tradiciju i kulturu.”

• Predsjedništvo RBiH donijelo naredbu o razrješenju s dužnosti Sefera Halilovića, načelnika Glavnog štaba Armije RBiH.

 

05. novembar 1993.

• Dužnost komandanta Petog korpusa Armije RBiH preuzima Atif Dudaković, dotadašnji komandant 502 slavne brdske brigade Armije RBiH. Dotadašnji komandant korpusa Ramiz Dreković preuzima komandu nad Četvrtim korpusom Armije RBiH.

 

09. novembar 1993.

• Sa položaja u Nedžarićima srpske snage granatirale Alipašino Polje, Sarajevo. Ubijena su četiri a ranjeno 20 civila. Tom prilikom ubijena je učiteljica koja je održavala nastavu na mjestu pada granate kao i troje djece. Od dvadeset ranjenih 17 je djece.

 

15. novembar 1993.

• Počela snažna ofanziva VRS na Olovo. Glavni pravac napada vodi preko Kruševa, sela udaljenog od Olova 10 km. Za vrijeme ofanzive koja je trajala oko 70 dana VRS je imala velike gubitke u ljudstvu i materijalno-tehničkim sredstvima. Cilj ofanzive bio je spajanje sa snagama VRS na Ozrenu. ARBiH odbila je sve napade i slomila udarnu moć VRS na Kruševu. Borbe su vođene u zoni odgovornosti Slavne olovske brigade ARBiH.

 

30. novembar 1993.

• Srpske snage s Mrkovića granatirale Hirurgiju Kliničkog centra univerziteta u Sarajevu. Poginule su dvije medicinske sestre i ranjena tri medicinska radnika

 

1994. godine

 

Masakr na Markalama – Ofanziva VRS na bihaćki okrug – Prva zračna podrška NATO-a – Formiranje Federacije BiH – Bitka za Goražde – Operacije u zoni odgovornosti 5. korpusa Armije BiH

06. januara 1994

• Jasuši Akaši imenovan za specijalnog predstavnika generalnog sekretara UN-a za BiH.

 

22. januar 1994

• Srpske snage iz Nedžarića granatirale Alipašino Polje, Sarajevo. Ubijeno je šestero djece a više je ranjeno.

 

04. februar 1994

• Srpske snage iz Lukavice granatirale dječije igralište i ubile 9 civila. 23 je teško ranjeno. Najviše stradalih bilo je djece.

 

05. februara 1994

• VRS je iz rejona Mrkovića, na pijacu Markale u Sarajevu ispalila minobacačku granatu ubivši 68 i ranivši preko 200 ljudi. Zvaničnici Francuske, SAD i Velike Britanije sastali se u Njujorku pozvavši generalnog sekretara UN-a da podstakne podršku djelovanja NATO-a. Generalni sekretar UN-a naložio hitnu pripremu upotrebe zračnih udara kako bi se spriječili slični napadi. Komandant UNPROFOR-a u BiH usprotivio se zračnim udarima pod isprikom da ne želi mirovne snage UN-a u BiH uvući u rat. UNPROFOR je pozvao zaraćene strane na obustavu vatre i povlačenje artiljerije VRS 20 km od Sarajeva i postavljanje trupa UNPROFOR-a na linije razgraničenja. UNPROFOR iznudio pristanak od zvaničnih organa RBIH tvrdeći da je granata ispaljena s borbenih linija bosanske strane ili da je možda podmetnuta. Prema svim izvršenim analizama, što potvrđuju zvanični izvještaji istrage (izvještaji organa BiH i UN-a) granata je ispaljena iz rejona sela Mrkovići, gdje su bili smješteni artiljerijski položaji VRS. Vijeće NATO-a odlučilo je da pozitivno odgovori na zahtjev UN-a o upotrebi zračnih snaga.

 

06. februar 1994

• VRS pokreće do tada najjaču ofanzivu na bihaćki okrug. 06. februara napadnute su linije Petog korpusa Armije RBiH na potezu: Vršak – Hasin vrh – Barakovac – Grabež. Snažni artiljerijsko-pješadijski napadi primorali su jedinice Armije RBiH da se povuku s dijela teritorije u rejonu Hasin vrh. Cilj ofanzive VRS bio je ovladavanje putnom komunikacijom Bihać – Cazin, odnosno ovladavanje cijelom desnom obalom rijeke Une. Teške borbe vođene su svakodnevno uz obostrano velike gubitke u ljudstvu i materijalno-tehničkim sredstvima. 16 februara paravojne jedinice Fikreta Abdića sa sjevera napadaju položaje Petog korpusa, no ti su napadi, kao i napadi združenih jedinica VRS, odbijeni. Armija RBiH vratila je položaje izgubljene u rejonu Hasinog vrha i stabilizirala linije odbrane.

• Održan Sabor Hrvata čime je prokrčen put ka zaključenju bošnjačko-hrvatskog Vašingtonskog sporazuma.

 

22. februar 1994

• VRS vrši snažne napade na Olovo. Cilj napada je proboj linija odbrane Armije RBiH u Olovskim Lukama i spajanje glasinačke visoravni sa Ozrenom (uspostava tzv. južnog koridora).

 

23. februar 1994

• Uz posredovanje SAD-a potpisana obustava vatre između Armije BIH i HVO-a.

 

28. februar 1994

• 6 borbenih aviona Ratnog vazduhoplovstva VRS i VRSK tipa G-4 »Super galeb« prekršili su rezoluciju Vijeća sigurnosti UN-a kojom je uspostavljena zona zabrane leta nad BiH i bombardovali ciljeve u Zenici i Novom Travniku. Srpske avione presrela su dva američka lovca F-16 »Fighting falcon« iz sastava zračnih snaga NATO-a. U kratkoj zračnoj borbi lovci NATO-a oborili su četiri srpska aviona. Oboreni piloti bili su oficiri Vojske SRJ.

 

12. mart 1994

• UNPROFOR prvi put zatražio zračnu podršku NATO-a i djelovanje protiv snaga VRS u okolini Bihaća. Podrška nije izvršena »zbog nekoliko odlaganja povezanih s procesom odobravanja« (zvanično obrazloženje misije UN-a).

 

17. mart 1994

• Potpisan sporazum o slobodi kretanja koji je podrazumjevao otvaranje »plavih puteva.«

 

18. mart 1994

• Potpisan Vašingtonski sporazum koji predviđa uspostavljanje Federacije Bosne i Hercegovine sa većinskim bošnjačkim i hrvatskim stanovništvom. Sporazum predviđa kantonalno ustrojstvo Federacije.

 

30. mart 1994

• Proglašen Ustav Federacije BIH.

31. mart 1994

• Počela ofanziva VRS na Goražde.

 

01. april 1994

• Formirana Kontakt grupa čija je uloga bila stvaranje mira u BIH. Kontakt grupu sačinjavali su predstavnici Francuske, Njemačke, SAD, Rusije i Velike Britanije.

 

10. april 1994

• Snage VRS napredovale ka centru Goražda. Komandant UNPROFOR-a upozorio Ratka Mladića da će, u skladu s rezolucijom 836 Vijeća sigurnosti pozvati zračne udare na njegove snage ukoliko napadi na Goražde ne prestanu. – Napadi VRS na Goražde nastavljeni. – UNPROFOR zatražio blisku zračnu podršku NATO-a. Oko 18:20 sati počeli zračni udari na komandu artiljerijske podrške VRS u rejonu Goražda. Američki lovci F-16 sa tri bombe uništili srpsko komandno mjesto. Srpsko granatiranje Goražda zaustavljeno a Mladić zaprijetio UNPROFOR-u da će personal UN-a biti pobijen ako NATO ne zaustavi napade.

 

11. april 1994

• VRS nastavila sa napadima na Goražde. – UNPROFOR pokrenuo dalju blisku zračnu podršku. Lovci – bombarderi NATO-a uništili srpski tenk i dva oklopna borbena vozila. VRS je ponovo obustavila granatiranje a Mladić opet zaprijetio odmazdom protiv osoblja UN-a.

 

12. april 1994

• Počela operacija »Proljeće 94«. U jeku oganzive VRS na Goražde, Drugi korpus Armije RBiH napao je položaje vojske bosanskih Srba na planini Ozren. Oslobođen je dio teritorije u podnožju Vijenca, dominantne kote na Ozrenu.

 

14. april 1994

• VRS uzela 150 pripadnika UN-a kao taoce, većinom pripadnika UNPROFOR-a stacioniranih na sarajevskim punktovima.

 

15. april 1994

• VRS nastavila napade na Goražde a njene jedinice napredovale su do ruba stambenog područja grada.

 

16. april 1994

• VRS poduzela tenkovski napad na jedinice Armije RBIH istočno od Goražda. Komanda UNPROFOR-a pokrenula daljnu akciju zračne podrške. Uslijedio je novi napad avijacije NATO-a. PVO VRS oborila britanski jurišni avion Harrier. NATO izrazio zabrinutost zato što je UNPROFOR tražio od pilota da nekoliko puta nadleti cilj da bi potvrdio da ciljani tenk zaista napada. Komanda južnog krila NATO-a obavjestila UN da više neće napadati ciljeve taktičkog već samo strateškog nivoa. Napadi na Goražde obustavljeni.

 

24. april 1994

• U Goražde ulaze jedinice UNPROFOR-a kako bi nadgledale obustavu vatre.

 

10. maj 1994

• Na osnovu Vašingtonskog sporazuma uspostavljena je Federacije Bosne i Hercegovine.

 

11. maj 1994

• Armija RBiH nastavlja ofanzivu na Ozrenu. Oslobođena je kota Vijenac i značajan dio teritorije planine Ozren sa oko desetak sela. Prema podacima Drugog korpusa Armije RBiH razbijena je Krnjinska brigada VRS, koja je imala 100 poginulih i 50 nestalih vojnika. Oslobađanje Vijenca na Ozrenu predstavljalo je prekretnicu na ratištu u zoni odgovornosti Drugog armijskog korpusa. Jedinice Drugog korpusa su iz defanzive prešle u ofanzivu i strategijsku inicijativu. Stečene su pretpostavke za oslobađanje jakog uporišta VRS Vozuće, i za kvalitetno spajanje jedinica Drugog i Trećeg korpusa Armije RBiH, odnosno zeničke i tuzlanske regije.

13. juni 1994

• Žestoke borbe između ARBiH i paravojnih formacija Fikreta Abdića u rejonima Todorova i Golubovića, južno od Pećigrada. U borbama gine komandant 511 brigade ARBiH Mirsad Crnkić. Mirsad Crnkić rođen je 1956 godine. Odmah po izbijanju sukoba uključuje se u patriotske redove. Dužnost komandanta brigade preuzeo je 14 avgusta 1993 godine. Posthumno je odlikovan Zlatnim ljiljanom. U borbama vođenim 13 juna 1994 godine poginulo je još 14 boraca ARBiH.

 

04. juli 1994

• Kontakt grupa objavila mirovni plan za BiH. Prema planu Kontakt grupe, terotorijalnim aranžmanima 51% BiH bilo bi pod upravom Federacije BiH, a preostalih 49% zemlje bi bio pod upravom vlasti bosanskih Srba. – Srbi odbili plan Kontakt grupe.

 

05. avgusta 1994

• Pojačane borbe u sarajevskoj regiji. – VRS povukla 5 tenkova iz punkta pod nadzorom UNPROFOR-a i uključila ih u borbe oko Sarajeva. – Komandant UNPROFOR-a u BiH suprotstavio se upotrebi zračnih snaga NATO-a, ističući da obje strane krše dogovoreno primirje i zonu razdvajanja.

 

04. avgust 1994

• Jedinice Petog korpusa Armije RBiH oslobodile Pećigrad.

 

21. avgust 1994

• Jednice Petog korpusa Armije RBiH oslobodile Veliku Kladušu.

 

04. septembar 1994

• Počela velika ofanziva VRS na Bužim pod tajnim nazivom »Breza 94«. Operacijom »Breza 94« komandovao je Ratko Mladić komandant Vojske Republike Srpske. Cilj operacije bio je presjecanje bihaćkog okruga, ulazak jedinica VRS u Bužim i Cazin i spajanje sa srpskim snagama u Željavi. Izvršena je velika koncentracija ljudstva, koju su sačinjavale elitne jedinice Prvog i Drugog krajiškog korpusa VRS, ojačane brigadom »Panteri«. Napad je počeo u zoru 04 septembra na linije 505. i 511. brigade Petog korpusa ARBiH. Napadu je prethodila snažna artiljerijska priprema. Na glavnom pravcu napada Ćulumak-Radoč-Bužim Mladić je angažovao 6. sansku, 5. kozarsku, 1. novogradsku i 43 motoriziranu brigadu VRS. Posebna brigada, 89. artiljerijsko-raketna, imala je zadatak da čitavo područje drži u blokadi neprekidnim djelovanjem haubica, višecjevnih raketnih bacača, i raketnih lansera. Na udaru su se našli i civilni ciljevi u Bužimu i Cazinu. VRS je danonoćno vršila tenkovsko-pješadijske napade posebno na linije odbrane 505. bužimske viteške brigade. Artiljerijsko-pješadijski i tenkovski napadi traju neprekidno sedam dana, a onda Mladić donosi odluku o pregrupisanju snaga i uvođenju novih, svježih jedinica. Istovremeno, komanda 505. bužimske brigade, na čelu s komandantom Izetom Nanićem, privodi kraju pripreme za kontranapad. Elitne jedinice 505 brigade ARBiH izvučene su sa linija i koncentrirane za udar u bok Mladićevih snaga. 12. septembra snage bosanskih Srba kreću u najjači napad u rejonu Sipa i Križa. Tenkovi VRS zaustavljeni su tek na samim rovovima 505. bužimske brigade. Istovremeno, elitne jedinice Petog korpusa napadaju Mladićeve snage s boka i probijaju linije jedinica VRS koje su, uz velike gubitke, primorane na povlačenje.

23. oktobar 1994

• Jedinice Petog korpusa Armije BIH izvršile snažnu ofanzivu na položaje VRS južno od Bihaća (operacija Grmeč 84). Probijene su linije odbrane jedinica Drugog krajiškog korpusa VRS, i za nekoliko dana Armija BIH ovladala je nad nekoliko stotina kvadratnih kilometara teritorije.

 

25. oktobar 1994

• Peti korpus Armije RBiH oslobodio Grabež, strateški izuzetno značajnu tačku istočno od Bihaća.

• Nastavljeno napredovanje Armije BiH prema Bosanskoj Krupi.

• Peti korpus Armije RBiH probio linije odbrane VRS južno od Bihaća i oslobodio Kulen Vakuf.

 

01. novembar 1994

• Počeo združeni protivnapad jedinica VRS na Bihaćku enklavu. Jedinice bosanskih Srba napredovale su sa juga i jugoistoka, jedinice hrvatskih srba (tzv. Vojska Republike Srpske Krajine) napadale su sa sjevera i sjeverozapada. Jedinicama tzv. VRSK pridružile su se i paravojne formacije lojalne Fikretu Abdiću. Napadi su podržani djelovanjem avijacije, naslijeđene od bivše JNA. Avijacija je korištena iz zrakoplovne baze u Udinama, na teritoriji koju su kontrolisali hrvatski Srbi. Prema zvaničnim izvještajima UNPROFOR-a srpska avijacija u napadima je koristila kasetne i napalm bombe (obje vrste zabranjene su međunarodnim konvencijama). Jedinice bosanskih Srba ubrzo su dostigle stare linije i napredovale dalje prema južnim predgrađima Bihaća.

 

16. novembar 1994

• UNPROFOR upozorio srpske snage da će zatražiti intervenciju NATO-a ukoliko se ne obustave napadi na Bihać.

 

19. novembar 1994

• Srpske snage počele do tada najžešće napade na Bihać. Posebno su snažni napadi na položaje Armije RBiH južno od grada. Cijela kružna linija odbrane ARBiH u dužini od oko 180 km nalazi se pod udarima združenih srpskih snaga i paravojske Fikreta Abdića.

 

21. novembar 1994

• NATO avijacija bombardovala aerodrom Udbine. NATO je želio potpuno neutralizirati aerodrom i njegovu infrastrukturu, ali se UNPROFOR usprotivio takvoj akciji insistirajući da se treba gađati samo pista a ne avioni koji sa nje polijeću. Specijalni predstavnik generalnog sekretara UN-a Jasuši Akaši smatrao je da će samo bombardovanje piste predstavljati srazmjeran odgovor na srpske napade avionima na sigurnu zonu Bihaća.

 

23. novembar 1994

• Srpske snage nastavljaju s napadima na Bihać i osvajaju značajnu kotu Debeljača. – Veći broj država članica međunarodne mirovne misije u BiH traže da UNPROFOR ovlasti NATO za kaznene i šire zračne udare po cijeloj teritoriji BIH, ali UNPROFOR je izrazio nespremnost za takvu akciju.

 

25. novembar 1994

• Konsolidovane i uvezane linije odbrane Armije RBiH u bihaćkom okrugu unatoč neprekidnim napadima srpskih snaga.

 

03. decembar 1994

• Dolazi do stabilizacije linija fronta u Bihaćkoj regiji. Srpske snage nastavljaju s granatiranjem zaštićene zone. – U izvještaju generalnog sekretara UN-a od 01. decembra 1994 godine ističe se da većina ofanzivnih akcija Petog korpusa Armije RBIH nije pokrenuta iz sigurne zone Bihaća, međutim, činjenica da je ofanziva vođena iz štaba korpusa u Bihaću, prema procjeni UNPROFOR-a doprinijela je da snage bosanskih Srba napadnu grad. Generalni sekretar UN-a je zatim istakao da su vojni efektivi locirani u svim sigurnim zonama pod zaštitom UN-a, izuzev Srebrenice i Žepe gdje je koncept sigurnih zona »efikasnije primjenjen.«

 

08. decembar 1994

• Srpske snage s položaja na Poljinama granatirale Sarajevo, Livanjsku ulicu, i ubile 3, pri tome ranivši i 4 civila.

 

23. decembar 1994

• Potpisan sporazum o obustavi vatre između Vlade RBIH i bosanskih Srba. Sporazum je stupio na snagu dan kasnije, ali u glavnom nije poštovan

 

1995. godine

 

Operacija Vlašić – Borbe u Sarajevu – Masakr u Tuzli – Genocid u Srebrenici – Hrvatska oluja – Masakr pred sarajevskom tržnicom – NATO udari – Sana 95 – Ratko Mladić i Radovan Karadžić optuženi za ratne zločine – Dejtonski sporazum

 

01. januar 1995

• Izvršena primopredaja dužnosti snaga UNPROFOR-a u sigurnoj zoni Srebrenica. Osmatračke položaje zauzeo holandski bataljon. VRS intenzivirala napade na zaštićenu zonu u koju je upala sa zapadne strane, uspostavljajući nove položaje bliže centru grada.

 

14. januar 1995

• Peti korpus ARBiH napada položaje VRS južno od Bihaća i oslobađa izvor Klokot i Vedro Polje. Akcijom je riješeno pitanje snabdijevanja Bihaća pitkom vodom.

 

01. februar 1995

• Bosanski Srbi vrše restrikciju kretanja međunarodnih konvoja u istočne enklave, tzv. sigurne zone pod zaštitom UN-a.

 

12. februar 1995

• Jedinice Petog korpusa ARBiH probijaju linije odbrane VRS i oslobađaju Zavalje, Skočalje, Međudražje, Sokolac i Pritoku.

 

07. mart 1995

• Novi komandant UNPROFOR-a posjetio Srebrenicu, sastavši se pri povratku s k-dantom VRS Ratkom Mladićem u Vlasenici. Tom prilikom Mladić je iskazao nezadovoljstvo režimom sigurnih zona i dodao da će »možda« poduzeti vojne akcije na istočne enklave. K-dant UNPROFORA odgovorio je Mladiću da će takve akcije skoro sigurno dovesti do međunarodne vojne intervencije protiv Srba.

 

09. mart 1995

• Situacija u Sarajevu se pogoršava. Bosanski Srbi zatvorili su tzv. plave puteve nakon pogibije dvije djevojčice na Grbavici, dijelu Sarajeva pod kontrolom bosanskih Srba.

23. mart 1995

• ARBiH oslobađa Opaljenik sa radio-relejnim čvorištem na Vlašiću. Bitka na Vlašiću počela je 20 marta kada su jedinice ARBiH probile linije odbrane VRS i ovladale objektima Pavo, Čavo, Crni Vrh, Veliki Šantić i rejonom Simišće. U borbama vođenim 21 marta uništene su snage VRS na Policama a ARBiH ovladala je širim rejonom Malog Šantića i dijelom objekta Poljane. 23. marta zbog loših vremenskih uslova dio jedinica ARBiH mjenja pravac napada prema objektu Galica i ovladavaju Poljanima, Paljikama, Harambašinom vodom i Srnskim stijenama čime je repetitor na Vlašiću stavljen u okruženje. Borbe manjeg intenziteta na tom području nastavljene su 24 i 25 marta, nakon oslobađanja Opaljenika. U operaciji na Vlašiću ARBiH oslobodila je 51 km2 teritorije.

 

08. april 1995

• Bosanski Srbi zaustavili sarajevski humanitarni zračni most. – Obnovljene borbe oko glavnog grada BiH. Borbe su intenzivirane i na većem području BiH.

 

01. maj 1995

• Hrvatska vojska izvodi operaciju »Bljesak« i oslobađa zapadnu Slavoniju.

• U Bosanskoj Krajini srpske snage pokreću novi val etničkog čišćenja.

 

07. maj 1995

• VRS granatirala Butmir. Od eksplozije granate na ulazu u sarajevski tunel poginulo 11 ljudi (civila i vojnih lica).

• Intenzivirane borbe na zapadnim prilazima Sarajevu.

 

08. maj 1995

• Srpske snage intenzivno granatiraju civilne objekte u Sarajevu. Komandant UNPROFORA zatražio pokretanje zračnih udara na položaje VRS oko Sarajeva. Specijalni izaslanik generalnog sekretara UN-a Jasuši Akaši odbio ovaj zahtjev. Umjesto odobrenja intervencije NATO-a, Akaši je predložio drastično smanjenje mandata UNPROFOR-a.

12. maj 1995

• ARBiH u ofanzivi »Una 95« probija linije odbrane VRS i napreduje prema Bosanskoj Krupi.

 

22. maj 1995

• VRS povlači dio teškog oruđa iz punktova pod nadzorom UNPROFOR-a što je dovelo do eskalacije borbi u Sarajevu.

 

24. maj 1995

• UNPROFOR upozorava obje strane da obustave borbena djelovanja, prijeteći upotrebom sile.

 

25. maj 1995

• Specijalni izaslanik generalnog sekretara UN-a Jasuši Akaši dao nalog za zračne udare. Šest aviona NATO-a bombardovalo je dva podzemna skladišta za municiju u blizini Pala. – Srbi nastavljaju sa granatiranjem Sarajeva i napadima na ostale sigurne zone.

• U artiljerijskom napadu na Tuzlu, granatom ispaljenom s položaja VRS na Ozrenu, Srbi su ubili 73 osobe, većinom mladiće i djevojke, i ranili više od 200 drugih.

 

26. maj 1995

• Specijalni izaslanik generalnog sekretara UN-a odobrio drugu rundu zračnih udara. Mete su bile još šest bunkera s municijom na Palama, u istom kompleksu koji je bio napadnut prethodnog dana.

• Srbi uzimaju 400 pripadnika UN-a kao taoce, koji su potom korišteni kao živi štit. Neki su prikazani na srpskoj televiziji vezani lancima.

 

27. maj 1995

• Srpske snage preobučene u uniforme francuskih pripadnika UN-a zauzele su kontrolnu tačku kod Vrbanja mosta u Sarajevu i tom prilikom zarobile 11 francuskih mirovnjaka. Francuske snage UNPROFORA izvršile su protivnapad i ponovo zauzele kontrolnu tačku. U borbama su poginula dva francuska i jedan srpski vojnik.

 

01. juni 1995

• VRS napala enklavu Srebrenica i iz zasjede ubila nekoliko bošnjačkih civila.

 

02. juni 1995

• Protiv-vazdušna odbrana VRS oborila je američki višenamjenski lovac F-16 koji je vršio rutinsku patrolu u zračnom prostoru BIH. Avion je pao na području Bosanske Krajine, a pilot je preživio i izvukao se s područja pod kontrolom bosanskih Srba.

 

03. juni 1995

• Ministri odbrane NATO-a na sastanku u Parizu dogovorili formiranje »Snaga za brzu reakciju« koje će sačinjavati dvije teško naoružane brigade, uglavnom iz Francuske i Velike Britanije te dijelom iz Holandije. Zadaća ovih snaga bila bi da intervenišu na poziv UNPROFOR-a u smislu pružanja podrške mirovnoj misiji.

 

15. juni 1995

• VRS u sadejstvu sa srpskim snagama iz Hrvatske, te paravojnim formacijama Fikreta Abdića počinje novu ofanzivu na bihaćki okrug. Srspke snage napredovale u rejonu Plješevice. U toku su pripreme za provođenje operacije »Spržena zemlja« koja ima za cilj potpuno razbijanje Petog korpusa ARBiH.

 

16. juni 1995

• Reagujući na granatiranje grada, Armija RBIH počinje seriju napada u cilju proboja iz Sarajeva. S druge strane obruča oko Sarajeva počinje napad i jedinica Armije BiH iz srednje Bosne. Nakon početnih uspjeha jedinice Armije BiH vraćene su na polazne položaje. – Srpske snage zaustavljaju skoro sva kretanja u i izvan grada uključujući i humanitarnu pomoć. VRS je otvarala vatru na konvoje humanitarne pomoći koji su, unatoč blokadi, pokušavali ući u grad.

 

18 juni 1995

• Bosanski Srbi oslobodili su taoce, pripadnike UN-a u nekoliko grupa.

 

04. juli 1995

• Intenzivirane borbe u rejonu Doboja, na Nišićima i Majevici.

06. juli 1995

• VRS počela napade na Srebrenicu, demilitarizovanu i sigurnu zonu pod zaštitom UN-a. Počeli napadi i na osmatračnice mirovnih snaga UN-a (napad na osmatračnicu Fokstrot) i granatiranje Srebrenice. K-danti Armije BIH (Ramiz Bećirović – vršilac dužnosti k-danta jedinica Armije BIH u Srebrenici) traže od UNPROFOR-a pristup oružju koje su stavili pod kontrolom UN-a nakon potpisivanja sporazuma o demilitarizaciji. UNPROFOR odbija ovaj zahtjev. Holandski komandant usmeno zatražio zračnu intervenciju, no zahtjev je odbijen u štabu UNPROFOR-a u Sarajevu.

 

07. juli 1995

• Privremeno obustavljena ofanziva VRS na Srebrenicu. – U Beogradu se susreli predsjednik Jugoslavije Slobodan Milošević i (Visoki predstavnik za BiH) Karl Bilt. Bilt je tražio od Miloševića da urgira kod bosanskih Srba kako bi se obustavila neprijateljstva oko Sarajeva. Međutim, Bilt se nije posebno osvrnuo na zbivanja u i oko Srebrenice.

 

08. juli 1995

• VRS nastavlja ofanzivu na Srebrenicu. – Zahtjev za neposrednu zračnu podršku ponovo je osujećen. – Snage bosanskih Srba napadaju i osmatračnice UNPROFOR-a. Vojnici VRS razoružavaju pripadnike holandskog bataljona u osmatračnici Fokstrot, a potom i u još pet osmatračnica.

 

09. juli 1995

• Oko 3000 civila povlači se iz južnog dijela enklave prema Srebrenici. VRS je s juga prodrla oko 4 kilometra u enklavu. Razoružano više od 30 pripadnika holandskog bataljona UN-a.

 

10. juli 1995

• VRS se ne obazire na prijetnje UN misije i nastavlja napredovanje prema Srebrenici. Ponovo odbijen zahtjev s terena za bliskom zračnom podrškom.

 

11. juli 1995

• Počinje napad VRS na Žepu.

• Jedinice VRS ulaze u Srebrenicu. Domicilno stanovništvo i prognanici izbjegli su u Potočare i okolna brda sjeverno od grada. U Potočarima, u bazi holandskog bataljona i oko baze slilo se oko 20 hiljada izbjeglica, uglavnom žena, djece i starijih osoba.

• Odobren je zahtjev za upotrebu zračnih snaga. Dva borbena aviona NATO-a izbacila su ukupno dvije bombe na položaje VRS. VRS zaprijetila da će granatirati bazu u Potočarima ukoliko se napadi nastave. Većina vojno sposobnih muškaraca Srebrenice odlučila se za pokret prema Tuzli.

 

12. juli 1995

• Počinje pokret oko 12 000 Srebreničana iz regiona Šušnjara prema Tuzli. Prema izvještaju generalnog sekretara UN-a Kofija Anana jedva je trećina bila naoružana.

• VRS opkoljava bazu u Potočarima. – Počinju deportacije izbjeglih srebreničana i odvajanje muškaraca u dobi od 16 do 65 godina starosti. – Počinju pojedinačna ubistva civila.

• Do 12 jula 1995 godine srpske snage ubile su u Sarajevu 10 511 civila, od toga 1598 djece. Ranjeno je 60 378 civila od čega 14 919 djece. U gradu je evidentiran 1681 teški invalid, među kojima je 340 djece.

 

13. juli 1995

• Otpočinje ubijanje na stotine nenaoružanih muškaraca i dječaka (Srebrenica). U rejonima Kravica, Nove Kasabe, Zvornika i Kozluka vrše se masovna pogubljenja srebreničana. Do kraja 13 jula nije ostao ni jedan živi Bošnjak u bivšoj sigurnoj zoni Srebrenica. – Većina Srebreničana iz grupe koja se opredjelila za pokret do Tuzle biva razbijena na nekoliko manjih grupa. – Snage VRS napreduju prema Žepi.

• Jedinice Armije BIH u Žepi razoružale ukrajinske pripadnike UNPROFOR-a

 

14. juli 1995

• Počinju masovna ubistva na hiljade Bošnjaka koji su, najvećim dijelom, bili zatvoreni u rejonu Bratunca, na specijalno pripremljenim lokacijama.

• VRS počela napad širokih razmjera na Žepu.

 

15. juli 1995

• Masakr je nastavljen. Do 15 jula u Srebrenici je ubijeno nekoliko hiljada ljudi. Prema prvim izvještajima UN-a oko 20 hiljada ljudi smatra se nestalim. Od toga oko 3000 ljudi koji su se odlučili na pokret prema Tuzli ubijeno je, ili je poginulo od djelovanja protivpješadijskih mina.

 

16. juli 1995

• Progoni i masovna te pojedinačna ubistva nastavljena su i tokom narednih nekoliko dana. Prema podacima udruženja prognanih i izbjeglih iz Srebrenice, kao i prema podacima nadležnih institucija BIH, VRS je od pada Srebrenice pa do 19 jula ubila oko 8000 ljudi, oko 2000 smatra se nestalim, a preostalo Bošnjačko stanovništvo, njih oko 40 hiljada protjerano je.

 

17. jul 1995

• Oko 6000 muškaraca i dječaka iz kolone koja se probijala Iz Srebrenice prema Tuzli, prešlo je na teritoriju pod kontrolom Armije BIH kod Sapne.

 

19. juli 1995

• Jedinice VRS ušle u sigurnu zonu Žepa. Civilno stanovništvo pod nadzorom UNPROFOR-a postepeno evakuisano.

• Počinje ofanziva VRS na bihaćki okrug pod kodnim nazivom »Spržena zemlja« (posljednja ofanziva VRS na jedinice Petog korpusa Armije RBiH). U ofanzivi na bihaćki okrug učestvovale su snage bosanskih Srba, Srba iz Republike Hrvatske i paravojne formacije Fikreta Abdića. Udružene srpske snage su munjevito napredovale prema Cazinu tako da je postojala opasnost presjecanja enklave na dva dijela. Svi ratni potencijali, ljudstvo i tehnika Petog korpusa Armije RBiH bili su angažovani na odbrani. Ofanziva je trajala sve do 04 avgusta 1995 godine kada je Hrvatska vojska počela oslobodilačku operaciju »Oluja«.

 

21. juli 1995

• Ministri vanjskih poslova i odbrane 15 zemalja (Bangladeš, Belgija, Kanada, Danska, Francuska, Njemačka, Italija, Holandija, Norveška, Rusija, Španija, Švedska, Turska Sjedinjene Američke Države i Velika Britanija) na sastanku u Londonu osudili masovne zločine koje je VRS počinila u Srebrenici i zaprijetili zračnim udarima u slučaju napada na Goražde, i ostale sigurne zone. Specijalni izvjestitelj za ljudska prava Tadeuš Mazovjecki na sastanku je konstatovao da je početna istraga u vezi sa zbivanjima u Srebrenici otkrila kršenje ljudskih prava »varvarske prirode«. – Sedmicu dana nakon podnošenja izvještaja Mazovjecki je podnio ostavku, konstatujući da se »kršenje ljudskih prava nastavlja sa bezobraznom očiglednošću.«

 

22. juli 1995

• Snage bosanskih Srba ubile su dvojicu francuskih pripadnika UNPROFOR-a u Sarajevu. Komandant sarajevskog sektora UNPROFOR-a naredio da se na napade uzvrati. Na srpske položaje oko Sarajeva ispaljeno je 90 minobacačkih granata. – Te sedmice je, uslijed pojačanog srpskog granatiranja Sarajeva poginulo 25 civila dok je 75 ranjeno.

 

23. juli 1995

• Predsjednici Alija Izetbegović i Franjo Tuđman u Splitu su potpisali sporazum između RBiH i RH kojim se dvije države obavezuju da će zajednički pružiti otpor »srpskoj agresiji«.

• Intenzivirano granatiranje Sarajeva.

• Pojačani napadi na Bihać.

 

25. juli 1995

• Jedinice VRS ušle u grad Žepu. – 1000 do 2000 vojno sposobnih muškaraca Žepe povuklo se u okolna brda.

 

27. juli 1995

• Završena evakuacija civila iz Žepe. Vojno sposobni muškarci u narednih nekoliko dana probili su se prema SRJ i nakon prelaska granice predali su se tamošnjim vlastima.

 

29. juli 1995

• HVO zauzima Glamoč i Grahovo. 10 hiljada srpskih civila krenulo u izbjeglištvo.

• Snage lojalne Fikretu Abdiću, pojačane hrvatskim Srbima napadaju zonu odgovornosti Petog korpusa Armije BIH i zauzimaju dio teritorije na sjeveru enklave napredujući prema Cazinu. VRS je napadala Bihać s južnog pravca, dok su snage tzv. VRSK enklavu napadale sa zapada. – Težište borbenih djelovanja prebačeno je na zapadnu Bosnu.

 

04. avgust 1995

• Hrvatska vojska počela operaciju »Oluja«. Za tri dana veći dio tzv. Republike Srpske Krajine bio je pregažen. Oslobođen je Knin. 200 hiljada Srba iz Hrvatske izbjeglo je u BiH i SRJ.

• Radovan Karadžić razrješio Ratka Mladića sa dužnosti komandanta VRS i sebe imenovao vrhovnim komandantom oružanih snaga RS i generalštaba Vrhovne komande.

 

05. avgust 1995

• U rejonu Žirovica (Hrvatska) u operaciji gonjenja razbijenih srpskih snaga, poginuo Izet Nanić komandant 505. bužimske bigade Petog korpusa Armije RBiH. Izet Nanić rođen je u Varoškoj Rijeci kod Bužima. Do rata u BiH bio je aktivno vojno lice u JNA. Početkom aprila postavljen je za načelnika Štaba TO Bužima a formiranjem 105 Bužimske, kasnije 505 viteške bigade, 15 avgusta postavljen je na mjesto komandanta brigade. 1994 godine odlikovan je Zlatnim ljiljanom, a posthumno i Ordenom heroja oslobodilačkog rata.

06. avgust 1995

• Nakon sloma jedinica tzv. VRSK i VRS na bihaćkom ratištu, kod Plitvica, Republika Hrvatska, došlo je do susreta jedinica Armije RBiH i Hrvatske Vojske.

 

07. avgust 1995

• Armija RBiH oslobodila Veliku Kladušu. Prije oslobađanja Velike Kladuše, najveći dio teritorije tzv. Republike Srpske Krajine bio je vraćen pod kontrolu hrvatske vlasti, tako da su paravojne formacije Fikreta Abdića, odnosno snage tzv. Narodne odbrane ostale uskraćene za pomoć u ljudstvu i materijalno-tehničkim sredstvima koju im je do tada pružala tzv. RSK, ali i Vojska Republike Srpske. Završne operacije za oslobađanje Velike Kladuše počele su 06 avgusta i već tada je bilo vidljivo da je borbena sposobnost tzv. Narodne odbrane opala. Paravojne jedinice Fikreta Abdića počele su povlačenje prema Velikoj Kladuši, a veći broj vojnika tzv. Narodne odbrane predao se jedinicama Petog korpusa ili je prešao u njegove redove. Operacija je okončana ulaskom jedinica Armije RBiH u Veliku Kladušu i zarobljavanjem velikih količina oruđa i oružja. Tim je oruđem naoružan čitav artiljerijski puk koji je potom učestvovao u oslobodilačkim akcijama Petog korpusa.

 

10. avgust 1995

• Predstavnik SAD u UN-u obavjestio je Vijeće sigurnosti da tajne satelitske fotografije koje je snimila Vlada SAD pokazuju prizore svježe iskopane zemlje pored nogometnog stadiona sjeverozapadno od Bratunca. Kombinacija fotografija i iskaza preživjelih svjedoka koji su nezavisno jedan od drugog opisali scene ubijanja u tom području, predstavlja neoborive fizičke dokaze da su u i oko Srebrenice izvršena zvjerstva i da su žrtve pokopane u masovne grobnice.

 

16. avgusta 1995

• Specijalni izaslanik SAD Ričard Holbruk i specijalni predstavnik generalnog sekretara UN-a Jasuši Akaši razgovarali o unapređenju mirovnog procesa. Holbruk je izrazio mišljenje da će novonastala situacija na vojnom polju, uz vjerovatnu upotrebu zračnih udara NATO-a, biti od ključne važnosti za iznalaženje jedinstvenog vojnog i diplomatskog pristupa u pravcu rješavanja sukoba u BiH. Holbruk je zatražio da se, u okviru priprema za intervenciju NATO-a, skloni međunarodno osoblje koje bi VRS mogla uzeti kao taoce.

 

19. avgust 1995

• U misiji mira na igmanskom »Putu spasa« kod Sarajeva, u saobraćajnoj nesreći poginula su trojica visokih američkih funkcionera i jedan francuski vojnik.

 

25. avgust 1995

• Prilikom spuštanja u Lukama (općina Goražde) eksplodirao helikopter RZ ARBiH koji je u opkoljenu enklavu prenosio MTS i lijekove. Poginulo šest putnika i dva člana posade.

 

26. avgust 1995

• Generalni sekretar NATO-a Vili Klas iskazao razumjevanje za Holbrukovu kombinaciju politike i prisile u cilju postizanja konačnog mirovnog sporazuma.

• Na osnovu zahtjeva NATO-a UNPROFOR je počeo svakodnevno izdavati mape vojne situacije u BiH Sjevernoatlanskom savezu.

 

28. avgust 1995

• Oko 11 sati na Sarajevo je ispaljeno pet minobacačkih granata sa položaja VRS. Četiri su eksplodirale na krovovima, dok je jedna pala ispred gradske tržnice, nekih pedesetak metara od mjesta gdje je 05. februara 1994 godine od eksplozije granate poginulo 68 ljudi. Ispred same tržnice i u njenoj okolini poginulo je 38 civila, a ranjeno 90. Kao i 1994, ponovo su se pojavile špekulacije o mjestu odakle su granate ispaljene, no svi izvještaji bosanskohercegovačkih i međunarodnih eksperata potvrdili su da su granate ispaljene iz Lukavice, prigradskog mjesta pod kontrolom VRS na južnom dijelu grada. – Komandant mirovnih snaga na ratištu stacioniran u Zagrebu, koji je kontrolirao »okidač« za početak zračnih udara, na dan napada bio je odsutan iz privatnih razloga, pa je odluka o pozivu bombardera NATO-a prešla u ruke komandanta UNPROFOR-a u Sarajevu. On je odlučio da inicira intervenciju saveza. Prije toga, sa područja pod kontrolom VRS povučene su mirovne snage UN-a. Da ne bi pobudio sumnju Ratka Mladića komandant UN-trupa Majkl Rouz odlučio je da mu ne kaže da su njegovi stručnjaci ustanovili da su Srbi ispalili minobacačke projektile na tržnicu. Mladić je dozvolio izmještanje trupa van teritorije koju je kontrolisao. Oko 20:00 sati komandant UNPROFOR-a pozvao je NATO da interveniše. Komanda južnog krila NATO-a, također je ustanovila da su se stekli uslovi za zračne udare.

 

30. avgust 1995

• Počeli zračni udari NATO-a na jedinice i objekte VRS u BiH. Operacija je izvedena pod kodnim nazivom »Deliberate force« (razborita prisila). Tačno u 03:00 sati Snage za brzu reakciju, stacionirane na Igmanu, ispalile su 600 granata na položaje i objekte VRS. Na udaru savezničke artiljerije našli su se objekti u Žunovnici (skladišta municije) i artiljerijsko-raketni položaji VRS u Lukavici i na Poljinama. Snage za brzu reakciju tog su jutra gađale ukupno 19 ciljeva, pretežno artiljerijskih položaja VRS.

• Specijalni izaslanik generalnog sekretara UN-a Jasuši Akaši uputio pismo Mladiću u kojem, između ostalog, navodi da su tekuće operacije protiv VRS pod kontrolom NATO-a i da ih zvaničnici UN-a ne mogu zaustaviti.

• Iz zrakoplovnih baza u Italiji i sa nosača aviona stacioniranih u Jadranu poletjeli su lovci-bombarderi NATO-a. Najžešće udare u prvoj fazi napada pretrpio je sistem protuzračne odbrane VRS, kao i pojedinačni ciljevi, ukjljučujući i magacine za skladištenje municije.

• Rukovodstvo bosanskih Srba zaprijetilo je masovnom odmazdom protiv Sarajeva, no stvarni srpski vojni odgovor bio je zanemarljiv. VRS je uspjela da tokom intervencije NATO-a obori samo jedan avion, francuski Mirage 2000, koji je pao na lokalitetu Pala. Nekoliko granata ispaljeno je na položaje UNPROFOR-a u Sarajevu, ali nije bilo žrtava.

• Avioni NATO-a gađali su ciljeve oko Sarajeva, na Jahorini, u regionu Banjaluke i na Plješevici, gdje su bili smješteni radarski sistemi i sistemi veze VRS.

• Istog dana Ratko Mladić je priznao da je učinjena znatna šteta resursima VRS, te da je Republika Srpska postala znatno ranjivija na napade. Mladić je naznačio da je, »uprkos strašnom bombardovanju NATO pakta došlo vrijeme da se pregovara o miru«.

 

31. avgust 1995

• Radovan Karadžić uputio pismo Akašiju tvrdeći da ne prihvata to »što se NATO umješao u građanski rat«. Karadžić je tom prilikom naglasio da zračni udari imaju za cilj slabljenje vojne moći RS i smekšavanje njenih predstavnika pred nastavak političkih pregovora.

• Usljed loših vremenskih prilika 31 avgusta napadi su privremeno obustavljeni, unatoč tvrdnji zvaničnika NATO-a da njihove letjelice mogu djelovati u svim vremenskim uslovima. Time se pokušala izbjeći eventualna popratna šteta prilikom bombardovanja.

 

01. septembar 1995

• NATO napravio pauzu u bombardovanju obezbjedivši uslove za susret Ratka Mladića i komandanta UNPF-a. Na sastanku u Zvorniku, ni nakon 13 sati rasprave, Mladić nije prihvatio sve uslove koji su se odnosili na prestanak napada VRS na sigurne zone, povlačenje artiljerije 20 km od Sarajeva i potpuni prekid neprijateljstava.

• Predsjedavajući Predsjedništva RBiH Alija Izetbegović iskazao optimizam prema operaciji NATO-a i njenom uticaju na mirovni proces. Izetbegović je također naznačio da je bosanska vlada, nakon pada Srebrenice i Žepe, povoljno gledala na mogućnost »razmjene« ovih područja za dijelove teritorije koje oko Sarajeva kontrolišu bosanski Srbi (Izvještaj Kofija Anana o Srebrenici).

 

02. septembar 1995

• Komandant UNPROFOR-a Majkl Rouz inicirao otvaranje kopnenih puteva za Sarajevo. U pismu Vladi RS, komandant UNPROFOR-a je naglasio da će cesta preko sarajevskog aerodroma biti otvorena za lokalni civilni saobraćaj bez ikakve kontrole. Predsjednik Skupštine RS Momčilo Krajišnik, koji je kasnije na osnovu tajne optužnice Međunarodnog suda za ratne zločine, uhapšen i deportovan u Hag, upozorio je na teške posljedice ako se ceste otvore bez saglasnosti Srba. UN misija u BiH zaprijetila da će svaki pokušaj mješanja u saobraćaj prema gradu biti osujećen upotrebom »nesrazmjerne sile«.

03. septembar 1995

• Otvorene ceste preko aerodroma. Srpske snage nisu ni pokušale otvarati vatru na vozila koja su tog dana saobraćala na relaciji Sarajevo-Hrasnica. Tim činom je uspostavljena direktna kopnena veza Sarajeva i ostalog dijela BiH čime je prekinuta troipogodišnja opsada glavnog grada.

 

04. septembar 1995

• Rok koji je Ratku Mladiću dao komandant mirovnih snaga za obustavu vatre i povlačenje artiljerije istekao je u 23:00 sata. NATO i UN misija konstatovali da nema pokazatelja o povlačenju srpske artiljerije. S toga je donesena je odluka da se zračni udari nastave.

 

05. septembar 1995

• 90 lovačko-bombarderskih aviona NATO-a ponovo je napalo ciljeve u Republici Srpskoj. Na udaru su se našla sva oružja VRS iz kojih je otvarana vatra i oružja koja su po ma kom osnovu predstavljala prijetnju.

 

06. septembar 1995

• NATO avijacija proširila je zonu djelovanja bombardujući ciljeve VRS i objekte infrastrukture od južnih do sjevernih granica BiH uključujući i ciljeve u Bosanskom Brodu na krajnjem sjeveru BiH. Operacija je tako prerasla u akciju proširenog djelovanja van neposrednog područja opsade, što je u određenim krugovima u UN-u izazvalo izvjesnu dozu zabrinutosti. Sekretarijat UN-a tražio od trupa na terenu da ispitaju može li NATO opravdati bombardovanje zračne luke u Banjaluci.

 

08. septembar 1995

• Pod pokroviteljstvom SAD-a BiH, RH i SRJ potpisale Zajedničku izjavu o dogovorenim osnovnim principima za rješenje konflikta. Principi su podrazumjevali nastavak državno-pravnog kontinuiteta BiH u međunarodno priznatim granicama, te da će se sastojati od dva entiteta, Federacije BiH i Republike Srpske. Prihvaćen je i omjer unutarnjeg teritorijalnog ustrojstva u odnosu 51% naprema 49%, kako je to predvidjela Kontakt grupa za BiH.

 

10. septembar 1995

• Dostignut vrhunac NATO intervencije. Tokom sastanka Mladića i komandanta UNPF-a ispaljeno je 13 krstarećih projektila Tomahawk na sisteme PVO bosanskih Srba u blizini Banjaluke (vojni aerodrom Mahovljani). Ovaj napad izazvao protest Stalne misije Ruske Federacije u UN-u.

 

13. septembar 1995

• Počela operacija »Sana 95«. Ovom je operacijom ARBiH oslobodila četiri velika grada, oko 1100 sela, odnosno oko 2920 km2 teritorije. Zaplijenjene su velike količine oružja i opreme: 17 tenkova, 46 oklopnih vozila i transportera, 79 PA topova, 95 topova veće razorne moći, 20 haubica, 205 minobacača.

• Peti korpus Armije RBiH krenuo u kontraofanzivu i ovladao širim rejonom Grmeča.

• Jedinice Petog korpusa ARBiH oslobodile Bosanski Petrovac.

• Ričard Holbruk u Beogradu isposlovao »Okvir za prekid neprijateljstava unutar Sarajeva i cijele zone isključenja«. Okvir ispunjava sve uvjete postavljene pred bosanske Srbe. Komanda UNPROFOR-a procjenila da je postignuti okvir dovoljan povod za privremeno obustavljanje zračnih udara.

 

14. septembar 1995

• U svom pohodu jedinice Petog korpusa ARBiH oslobodile Ključ. Istovremeno, zapadno od Bihaća vode se grčevite borbe za Bosansku Krupu.

 

17. septembar 1995

• ARBiH ulazi u Bosansku Krupu. Uslijedio je snažan kontranapad VRS s ciljem vraćanja izgubljenih teritorija, tako da je napredovanje Petog korpusa usporeno. Jedinice VRS bilježe privremene uspjehe kod Ključa. U kontranapadima učestvuju i paravojne formacije ratnog zločinca Željka Ražnatovića Arkana, no »Srpska dobrovoljačka garda« kod Ključa je potpuno razbijena. Peti korpus odolijeva napadima VRS. Armija RBiH u zonu odgovornosti Petog korpusa uvodi i jedinice s drugih bosanskohercegovačkih područja, pa je inicijativa vraćena na stranu ARBiH.

• Združene jedinice ARBiH pod komandom generala Atifa Dudakovića razbijaju snage bosanskih Srba i oslobađaju Sanski Most . Vojska Republike Srpske nalazi se pred slomom. Nakon oslobađanja Sanskog Mosta glavnina udarnih snaga Armije RBiH kreće na sjever, prema Prijedoru. Ovaj grad nalazi se u poluokruženju ARBiH. Jedinice Armije RBiH i HVO-a napreduju prema Banjaluci.

• U Dejtonu, SAD, dogovoren prekid vatre.

 

21. septembar 1995

• Operacija NATO-a »Razborita prisila« zvanično je završena. Od 30 avgusta do 21 septembra obavljeno je oko 3000 borbenih letova, a pogođeno je ukupno 60 vojnih ciljeva na teritoriji RS.

16. novembar 1995

• Međunarodni sud za ratne zločine počinjene na području bivše Jugoslavije (sjedište u Hagu) podigao je Optužnicu protiv Radovana Karadžića predsjednika Republike Srpske i Ratka Mladića komandanta Vojske Republike Srpske za ratne zločine, zločine protiv čovječnosti i genocid.

• Prema podacima UNHCR-a, Međunarodnog crvenog križa i Vlade RBiH iz 1995. godine u BiH je tokom rata ubijeno oko 200 000 Bošnjaka dok je nasilno raseljeno i prognano više od milion Bošnjaka.