Safet Zajko rođen je 1. marta 1959. godine u selu Gaočić kod Rudog. Po zanimanju je bio metalac. Poginuo na dužnosti komandanta 2. Viteške motorizovane brigade, 17.juna 1993. godine, prilikom izviđanja neprijateljskih položaja na Mijatovića kosi, u jednom od najisturenijih rovova na brdu Žuč. Ratno priznanje Zlatni ljiljan dobio je 1992. godine, a posthumno je odlikovan i ‘Ordenom heroja oslobodilačkog rata’ 1994. godine.
U osvit agresije
Kao mladić Safet Zajko završio je renomiranu školu za rezervne oficire u Bileći kao jedan od najuspješnijih u klasi. Imao je čin rezervnog kapetama. Za razliku od mnogih sugrađana i prijatelja, koji nisu vjerovali da će Bosnu i Hercegovinu zahvatiti ratni požar iz Slovenije i Hrvatske, Zajko je svojim prijateljima govorio “nešto veliko se sprema, biće rata.”
U osvit rata u našoj zemlji uključio se u operativni dio rada Patriotske lige BiH kao jedan od njenih najaktivnijih članova. Već 2. Januara stajao je na čelu nekoliko stotina patriota Sokolja, Boljakovog i Buća potoka, koji su se postrojili pred džamijom u Boljakovom potoku. To će kasnije biti okosnica 2. Viteške motorizovane brigade .
Bio je to idealan izbor čovjeka koji je trebao u najtežim danima naše historije organizirati otpor žestokom napadu koje su JNA i Karadžićeve snage pokrenule počekom aprila 1992. godine. Prema ocijeni visokih oficira Armije RBiH, Zajko je od samog početka bio ‘izuzetno discipliniran,odgovoran, vrijedan, snažan, uporan’,ali prije svega hrabar i karizmatičan, jer ‘ trebalo je svom narodu, u svojoj mahali komandovati.’ Vojska kojom je komandovao bila je veoma slabo naouružana , nije imala uniforme, a početkom humanitarne krize u opsjednutom gradu nestalo je i osnovnih sredstava za život. Odlazili su na borbene položaje ostavljajući svoje porodice u kućama bez hrane, vode, struje…
Ipak, svojom karizmom Safet Zajko davao je sigurnost ,ohrabrenje, motiv i moralni oslanac svojim borcima i oficirima. Borci u njegovom okruženju bili su spremni da se žrtvuju do nadljudskih granica.
Osnivanje Druge viteške brigade
Početkom agresije,kao i u drugim djelovima grada mještani Sokolja,Pofalica,Velešića,Buća potoka,Buljakova potaka formirali su prostorne jedinice.Iz njih su iznikle 15. pješačka brigade TO Novi grad 1. jula 1992. godine i Prvi samostalni bataljon Okružnog štaba odbrane Sarajevo 19.maja 1992. godine. Konačno 1. oktobra 1992. godine daljim ukrupnjavanjem jedinica i poboljšanjem organizacione strukture formirana jeDruga motorizovana brigada.
“Za naročito ispoljene zasluge u odbrani Republike, zaštiti građana, iskazanoj hrabrosti,odlučnosti i požrtvovanju u izvršavanju borbenih i drugih zadataka, kao i ostvarenim ukupnim rezultatima u borbiprotiv agresora 15. aprila 1993. godine NaredbomŠtaba vrhovne komande OS RBiH, povodom prve godišnjice Armije RBiH, Drugoj motorizovanoj brigadi dodijeljen je i počasni naziv ‘viteška’. (Naredba Pov. Br. 13/204 – 7, Štab Vrhovne komande OS RBiH)
Prva ratna dejstva
“Od prvih akcija do pogibije 1993. godine Safet Zajko je imao viziju dobrog ratnika, vojnika koji je znao u svakom momentu naći rješenje.” (SUAD ČARDAKLIJA)
U vrijeme kada mnogima u Sarajevu nije bilo jasno da je na sceni otvoreni napad na državu Bosnu i Hercegovinu grupe branitelja uzvraćaju na prve napade srpskih paravojnih snaga. Dok su destine hiljada građana Sarajeva, sa rudarima iz Kaknja i Breze 5. aprila 1992. godine demonstrirali za mir ispred Skupštine RBiH, borci okupljeni oko Safeta Zajke razoružavaju paravojne formacije SDS-a na Šiljevića brdu koji su prethodne noći pucali po Buljakovom potoku. ” Trebali smo i dalje nastaviti, ali je došla JNA-a da postavi tampon zonu. Nama je tako rečeno iz više komande, da ih propustimo kroz Buća potok da idu na Žuč. Ispostavilo se da nisu došli da prave tampon zonu, pa smo već 8. juna ušli s njima u borbu i morali oslobađati te djelove Žuči.'[6]
Početkom juna 1992. godine branitelji pod komandom Safeta Zajke blokirali su snage JNA u kasarni Jusuf Džonlić. Blokada je trajala 23 dana nakon čega su snage JNA pristale na povlačenje iz grada uništavajući sve što je ostalo iza njih. Iako su snage JNA već bile proglašene okupatorskom silom na teritorije Republike Bosne i Hrcegovine Safet Zajko i njegovi saborci tokom blokade kasarne bili vrlo korektni sa vojnicim i oficirima JNA. “Donosili su im voće, hranu, sokove. Dopušatli su komunikaciju i posjete vojnika i oficira sa njihovim porodicama”.
Već u prvim borbenim dejstvima borci predvođeni Safetom Zajkom ostirili su značajne vojne uspjehe. Posebno su se istakli u čuvenj Pofaličkoj bitci 16. maja 1992. godine. U ovoj bici uz Zajku učestvovala su i njegova trojica braće Asim, Sabit i Abid.
“Borci Druge viteške mtr. Brigade nikad nisu sumnjali u sebe, izvršavali su najteže zadatke s 5-10 metaka u puški” (Esad Hećo, kom.1.bataljona)
Velike pobjede
Prva velika vojna pobjeda u zoni Druge viteške brigade bila je odbrana naselja Sokolje u decembru 1993. godine. Nakon artiljerijske pripreme koja je trajala danima snage pješadijske snage VRS krenule su uz pomoć tenkova i transportera na naselje Sokolj. Izgledalo je da snage Armije BiH nemaju mogućnosti da pruže adekvatan otpor. “Tad je bilo najopsanije..Prošli su do pola naselja i zapalili destak kuća. Najveću ulogu u toj borbi, čekajući Smaju Šikala i interventni vod imali su Herac Meho i Hasan. Probili su se živicom dočekavši njihovu inžinjeriju koja je bila iza Hilme Čubare kuće. Oni su je pokosili. Nisu imali šanse da se ukopaju, a pada noć” (RAMO OMANOVIĆ, vojnik sa Sokolje)
‘Tada sam pod komandom Zajke vidio takve heroje koji su u nedostatku protivoklopnih sredstava i oružja, koje nismo imali, bukvalno bacali bombe na tenkove. Znali smo da ih ne možemo tako uništititi, al’ htijeli smo makar da ih prepadnemo. Davali smo zadnji atom snage i energije za odbranu grada i države…” Nedžad BULBIN
Sve bitke u zoni Druge viteške brigade bile su značajne.
U decembru , nakon odbrane Sokolja Druga viteška brigada izvodi napad na neprijateljsko uporište na koti Vis. Komandant Zajko komandovao je rame uz rame s borcima.
“Prišli neprijatelju na par metara , 5- 10 kako koji…Na juriš smo zauzeli njihovo uporište na Visu za desetak minuta. Tu smo zarobili prvi put tzv. ‘Sijač smrti’ , PAM, PAT i mnogo drugog naoružanja i municije.” (Nedzad BULBIN)
Poslije toga 27. janura i 18. marta 1993. još dva puta snage predvođene komandantom Safetom Zajkom spriječavaju zauzimanje Sokolja, koje dobiva naziv ‘naselje heroja’.
Utvrđivanjem linija na brdu Žuč ovo ratište postalo je najznačajnija strateška tačka u borbi za odbranu grada. Obzirom da je 2. i 3. bataljon Druge Viteške bio u potkovici Safet Zajko izdaje zadatak da se u najkraćem mogućem roku izvrši priprema i oslobađanje Mijatovića kose – izuzetno važnog strateškog uporišta prema Rajlovcu. Pripreme su trajale 15 – 20 dana. “Akciju su pripremala dvojica Safeta – Zajko i Isović i ispostavilo se da je ta akcija zaista dobro pripremljena” ČARDAKLIJA
12. juna 1993. godine za dvadesetak minuta zauzeto je jedno od najvećih neprijateljskih uporišta.
“Pripadnici 2. Viteške brigade prepuzali su 300 metara livade zaklonjeni samo vlasima trave.” (Nedzad BULBIN)
U munjevitoj akciji izvršen je proboj po dubini 5 kilometara prema Rrajlovcu i Dvoru .U ovoj bici neprijateljske snage pretrpjele su velike gubitke, a borci Druge viteške zaplijenile su velike količine oružja i opreme. Iako je akcija izvedena bez velikog broja poginulih boraca u ovoj u borbi za Mijatovića kosu poginuo je Safet Isović – “Tigar sa Žuči”, desna ruka komandanta Safeta Zajke. Bio je to težak šok za borce, oficire i samog Zajku . “Teško je on proživljavao kad ljudi ginu, ali mi smo imali stalno jedan jedini motiv – da oslobadjamo dalje. On se nije zadovoljavao da stane”. SADO ŠATROVIĆ
“Poslije svake bitke obilazio je ranjenike. Bio je prepoznatljiva ličnost u kliničkom centru,Držćavnoj bolnici … Svi su ga voljeli. Zvali su ga naš komandant i to je doslovice i bio – komandant cjeloga grada, a ne samo Druge viteške brigade.” (Dr Konjo)
Odlazak heroja
Samo pet dana nakon osvajanja Mijatovića kose i pogibije Safeta Isovića poginuo je i Safet Zajko. Bilo je to 17.6.1993. godine oko 11 sati prijepodne.
Tog jutra razgovarao je sa svojim bratom Abidom kojem je uz pozdrav rekao “Izržat ćemo”. Oko 9 sati ujutro nazvao je Seada Čardakliju i rekao mu da će doći na kafu. Poslije pet minuta ponovo je pozvao ponovo I otkazao dolazak jer mu je došla delegacija iz Glavnog štaba s kojom mora ići na teren. Trebali su obići novosvojene položaje na Mijatovića kosi. U delegaciji koja je obilazila liniju bili su Ismet Alija, Asim Džambasović, Vahid Karavelić, Nedžad Ajnadžić i Ibrahim Dervišević.
“Kad smo se vraćali sa Mijatovića kose pozvao je članove delegacije da im pokaže bunker i rovove na najisturenijem dijelu linije. Mada je bilo opasno proći taj prostor prešli smo ga puzeći. Kada smo stigli do najisturenijeg rova vojnici su nam govorili da se čuvamo.” (Ismet ALIJA)
Prema kazivanju Asima Džambasovića kada su krenuli nazad Zajko ga je pozvao da dvogledom pogleda jedan neprijateljski bunker.
Dok su posmatrali neprijateljske položaje iz tog pravca odjeknula su tri kratka rafala.
“ Ja sam čučnuo refleksivno. Pošto je iza nas bila blaga padina, čuo sam zrna koja su udarala u zemlju. Sageo sam se instinktivno, istovremeno samnom i on. Osjetio sam metak pored svog lijevog uha, ali nisam vidio da je Zajko pogođen u glavu. Njegov život ugasio se bez riječi”.
Čim se vijest proširila nastao je tajac i nevjerica među borcima. Za mnoge bilo je to kao da su izgubili najbližeg člana porodice. Majka Safeta Zajke Duda, koja je još početkom rata iz Rudog izbjegla u Tursku, saznala je ovu strašnu vijest u izbjegličkom kampu slušajući vijesti Radio Bosne i Hercegovine.
Sarajevo i Bosna i Hercegovina ostali su bez jednog od najvećih heroja odbrane.
Zahvaljujući temeljima koje je postavio Safet Zajko pripadnici Druge viteške motorizovane brigade nastavili su putem kojim ih je poveo njihov komandant. Kao jedna od najboljih brigada Armije RBiH učestvovali su u borbama na Treskavici, Bjelašnici, Igmanu, a 1995. godine svoj vojni put završavaju u borbama za oslobođenje Bosanske krajine.
“Mislim da smo bez obzira što je i novi komandant bio vrlo uspješan ostali prepoznatljivi kao Zajkini boric”. (Nedžad Bulbin)
Druga viteška brigada na svom ratnom putu postigla je izuzetne rezultate. Dokaz tome je i 38 dobitnika odlikovanja Zlatni ljiljan i Orden heroja oslobodilačkog rata kojim je odlikovan njihov prvi komandant – Safet Zajko.
Sahranjen je kao šehid u haremu Ali-pašine džamije u Sarajevu.