Republika Srpska (skraćeno: RS, Srpska) jedan je od dva entiteta od kojih se sastoji Bosna i Hercegovina. Drugi entitet je Federacija Bosne i Hercegovine.
Republika Srpska je osnovana 9. januara 1992. godine pod nazivom Srpska Republika Bosna i Hercegovina, kao reakcija srpskog naroda na odluku o nezavisnosti SR Bosne i Hercegovine od SFRJ koju su izglasali muslimanski i hrvatski poslanici. Srpska Republika Bosna i Hercegovina je proglašena za federalnu jedinicu Jugoslavije.
Po Dejtonskom sporazumu ona je jedan od dva entiteta Bosne i Hercegovine i zauzima 49% teritorije BiH. Narodna skupština Republike Srpske vrši ustavotvornu i zakonodavnu vlast, i čine je 83 poslanika koji se biraju na izborima svake četvrte godine. Vlada Republike Srpske vrši izvršnu vlast.Predsjednik RS se bira na neposrednim izborima svake četvrte godine. Nivoi vlasti su opština odnosno grad (Banja Luka i Istočno Sarajevo) i republika.
Tokom političke krize nakon otcjepljenja Hrvatske i Slovenije od Jugoslavije, 25. juna 1991. godine, Srbi su stvorili posebnu skupštinu 24. oktobra pod nazivom „Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini“. Dana 21. novembra 1991. godine skupština je objavila da sve opštine, mjesne zajednice i naseljena mjesta gdje je više od 50% stanovnika glasalo da SR Bosna i Hercegovina ostane u Jugoslaviji, postaju dijelom „srpskih autonomnih teritorija“.
Dana 9. januara 1992. godine, ova skupština je proglasila „Republiku Srpsku Bosnu i Hercegovinu“, dok je 28. februara donesen Ustav Republike SrpskeBosne i Hercegovine, u kojem je pisalo da teritorija ove republike obuhvata srpske autonomne oblasti, opštine i druge srpske etničke entitete u SR Bosni i Hercegovini. Republika bi se sastojala ne samo od svih područja gdje su Srbi bili većina, nego takođe i od „mjesta gdje je srpski narod manjina zboggenocida nad njim tokom Drugog svjetskog rata“. Republika Srpska Bosna i Hercegovina je proglašena dijelom jugoslovenske federalne države.
Dana 5. aprila 1992. godine, krnja Vlada SR Bosne i Hercegovine je proglasila nezavisnost, a nakon tri dana promjenu imena u Republika Bosna i Hercegovina. Evropska zajednica je priznala nezavisnost SR Bosne i Hercegovine 6. aprila 1992. godine. Dana 7. aprila, Srpska Republika Bosna i Hercegovina proglašava nezavisnost od Bosne i Hercegovine i ostanak uJugoslaviji. Ipak, kada su Srbija i Crna Gora kao jedine de facto preostale jugoslovenske republike, 27. aprila 1992. godine proglasile Saveznu Republiku Jugoslaviju, Republika Srpska iRepublika Srpska Krajina su same po sebi izdvojene iz granica federacije, iako sve do 1995. godine to nisu priznale.
Za prvog predsjednika Republike Srpske izabran je Radovan Karadžić.
Dana 12. maja 1992. godine, tokom sjednice skupštine Srba, Radovan Karadžić je objavio šest „strategijskih ciljeva“ srpskog naroda u Bosni i Hercegovini:
– Uspostaviti državne granice koje bi odvojile srpski narod od druga dva naroda.
– Uspostaviti koridor između Semberije i Bosanske Krajine.
– Uspostaviti koridor u Podrinju, što znači ukinuti stanje Drine kao granice srpskih država.
– Uspostaviti granicu na Uni i Neretvi.
– Podijeliti Sarajevo u srpske i bošnjačke dijelove, te uspostaviti sposobne državne vlasti u oba dijela.
– Osigurati pristup Jadranskom moru.
Tokom iste sjednice, skupština Srba je uspostavila Vojsku Republike Srpske (VRS) i izabrala Ratka Mladića da bude zapovjednik drugog vojnog distrikta Jugoslovenske armije. Pred krajmaja 1992. godine i povlačenja jugoslovenskih snaga sa prostora bivše SR Bosne i Hercegovine, drugi vojni distrikt je postao glavni štab vojske Republike Srpske. 12. avgusta 1992. godine naziv Srpska Republika Bosna i Hercegovina je promenjen u Republika Srpska.
Rat u Bosni i Hercegovini je trajao od 1992. do 1995. godine. Dana 30. avgusta 1995. godine NATO pakt pokreće bombardovanje Republike Srpske („Operacija Namjerna sila“). Rat je okončan potpisivanjem Dejtonskog mirovnog sporazuma, 21. novembra 1995. godine. Republika Srpska je međunarodno priznata kao jedan od dva entiteta koji čine Bosnu i Hercegovinu(drugi entitet je Federacija Bosne i Hercegovine). Republika Srpska obuhvata 49% teritorije Bosne i Hercegovine, a Federacija Bosne i Hercegovine 51%.
Arbitražnom odlukom o statusu Brčkog, te uspostavljanjem Distrikta Brčko BiH 2000. godine, posjed teritorije oba entiteta je smanjen za otprilike 0,5—1,0%. Brčko distrikt je po Arbitražnoj odluci stavljen pod međunarodnu upravu supervizora koji de facto ima zakonodavnu, izvršnu i sudsku vlast u distriktu. On izdaje naloge kojima donosi zakone i uredbe, i imenuje i razrešava službenike i funkcionere Brčko distrikta.
Tokom godina nakon Dejtonskog sporazuma, neke ingerencije Republike Srpske koje su dejtonskim Ustavom Bosne i Hercegovine i njegovim aneksima bile definisane kao nadležnosti entiteta prenesene su na nivo Bosne i Hercegovine (carinska i granična služba, vojska, pravosuđe – osnivanjem Suda BiH i Visokog sudskog i tužilačkog savjeta BiH itd). Visoki predstavnik za Bosnu i Hercegovinu je nametnuo veliki broj amandmana na Ustav Republike Srpske.
znanje.org