Mart 1992: “Rukovodstvo srpskog naroda i Srbi u cjelini spremni za rat, ako se ne prihvati konfederalna Bosna i Hercegovina”
Piše: Dženana Karup Druško – avangarda.ba
U presudama Haškog tribunala u većem ili manjem obimu u uvodu je utvrđivan kontekst, odnosno kako je došlo do sukoba u Bosni i Hercegovini, i kako se on poslije odvijao, jer su i tužitelji i sudije smatrali da je to potrebno i neophodno zbog dokazivanja optužnica, odnosno teških djela za koja su optuživani pojedinici pred ovim međunarodnim sudom. Ove (pravne) činjenice utvrđivane pred Haškim tribunalom od velike su važnosti, pogotovo nakon okončanja njegovog mandata kao prvog međunarodnog krivičnog suda od Drugog svjetskog rata, jer haško naslijeđe, odnosno njegove arhive, predstavljaju ključni izvor za proučavanje činjenica o sukobima na prostoru bivše Jugoslavije. S jedne strane to je važno zbog brojnih istraživača i historičara iz cijelog svijeta koji proučavaju ovu temu, a s druge strane – što je za zemlje nekadašnje SFRJ možda i važnije jer se s godinama, prvenstveno uz lobiranja Srbije i Hrvatske (i njihovih suradnika u BiH) sve više pokušavaju interpretirati činjenice kako bi se “dokazalo” da je u BiH vođen isključivo građanski rat u kome je bilo više sukobljenih strana koje su činile zločine, a pojedinci iskrivljene haške činjenice koriste čak i za historijski revizionizam. Ove činjenice bi trebale biti važne i sudijama i tužiteljima, kako onima koje zanima međunarodno pravo koje je u radu Haškog tribunala razvijano, tako, možda još i više sudijima i tužiteljima iz BiH koji bi u postupcima u BiH trebali nastaviti rad Međunarodnog krivičnog suda za bivšu SFRJ, koristeći njegovo bogato naslijeđe, a ne svojim radom pokušati pobiti utvrđene činjenice, čemu, nažalost, sve više svjedočimo.
“Tribunal je vršeći svoju funkciju odgovorio na pitanje – zašto je bio rat u Jugoslaviji i kakav je to bio rat. Analiza svih presuda izrečenih do kraja aprila 2015. godine pokazala je da je Tribunal utvrdio prirodu sukoba i ciljeve zaraćenih strana. Bio je to, prema nalazima, međunarodni oružani sukob. Ekspanzionistički rat za teritorije, prvo Srbije protiv Hrvatske, a potom Srbije i Hrvatske protiv Bosne i Hercegovine. Srbija Slobodana Miloševića i Hrvatska Franje Tuđmana nameravale su da stvore velike etnički što čistije države – Veliku Srbiju i Veliku Hvatsku. Srbija, na račun Hrvatske i BiH, Hrvatska na račun BiH. Ceneći dokaze i Tužilaštva i odbrane, sudije su našle da je rat u bivšoj Jugoslaviji bio međunarodni u svim fazama zbog direktnog i indirektnog učešća Srbije i Hrvatske. Rat putem posrednika (proxy war). Rečnikom presuda: Srbija i Hrvatska bile su u ratu sa BiH posredstvom Vojske Republike Srpske i Hrvatskog vijeća obrane, nad kojima su imale opštu kontrolu. Rat je, prema presudama, bio rasprostranjeni i sistematski, diskriminatorni napad na civilno stanovništvo; etničko čišćenje bilo je cilj, a ne posledica rata, kako su tvrdile redom sve odbrane. Cilj vlasti Bosne i Hercegovine, napadnute sa dve strane, bio je – odbrana i oslobađanje celokupne teritorije” ¬– napisala je u briljantnoj analizi Julija Bogoeva, pravnica, novinarka iz Beograda, višegodišnji izvještač iz Tribunala, koja je 13 godina radila i kao analitičar u Tužilaštvu Tribunala (http://www.toaep.org/ops-pdf/5-bogoeva).
Avangarda u nastavcima donosi činjenice koje je Haški tribunal utvrdio tokom godina, u više postupaka, a koje govore o stvaranju i razbijanju bivše Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, nastanku nacionalnih partija, sukobima i ratu u BiH, te koliko su tome doprinjele ideje i želje za stvaranjem Velike Srbije i Velike Hrvatske. Ove činjenice bitne su kako za sve građane koji žive u država nastalim raspadom SFRJ, tako još više za buduće generacije koje iz haških presuda mogu učiti o prošlosti obilježenoj, nažalost, ratovima u kojima su počinjeni stravični masovni zločini. Ali, i naučiti do čega mogu dovesti mržnja, neslaganje i neuvažavanje drugih i drugačijih.
U presudi protiv Tadića u poglavlju naslovljenom “Velika Srbija” utvrđeno je sljedeće:
Ideja Velike Srbije veoma je stara, a isplivala je na površnu političke svijesti u obliku sličnom sadašnjem još prije 150 godina, te dobila zamah između dva svjetska rata. Bila je obuzdavana za vrijeme Titove vladavine, da bi se nakon njegove smrti ponovo aktivirala. Pojam Velike Srbije obuhvata dva različita aspekta: prvo je tu pitanje, koje smo već spomenuli, to jest uključivanje dvije autonomne pokrajine, Vojvodine i Kosova, u Srbiju; i drugo, proširenje tako uvećane Srbije, zajedno sa Crnom Gorom, u dijelove Hrvatske i Bosne i Hercegovine u kojima živi značajno srpsko stanovništvo.
Otpor Srbije prema ravnomjernoj zastupljenosti
Vezan uz prvi aspekt bio je otpor Srbije prema ravnomjernoj zastupljenosti na saveznom nivou svake od republika, bez obzira na veličinu stanovništva. Ovo, kao i postojanje dvije pokrajine, bilo je predmet mnogih rasprava, a u drugoj polovini osamdesetih je taj otpor dobio snažnu podršku od strane Srpske akademije nauka i umjetnosti u memorandumu koji se zalaže za krupne ustavne promjene i koji, navodno, nije bio službeno objavljen, ali je uveliko distribuiran. Kao što smo već rekli, dvije pokrajine bile su uključene u Srbiju 1990, ali inicijativa da se postigne zastupljenost na saveznom nivou prema broju stanovnika, a ne po republikama, što bi značilo veću moć Srbije, nije realizovana prije raspada federacije.
Drugi aspekt Velike Srbije intenzivno je zastupan tokom kasnih osamdesetih i početkom devedesetih, podstaknut ranijim nacionalističkim tekstovima, od kojih su neki zastupali ideju srpske države koja bi se prostirala širom Bosne i Hercegovine i uključivala dalmatinsku obalu i dijelove Hrvatske sjeverno od rijeke Save. Tu ideju je aktivno promovisala srpska propaganda koja je bila ključni elemenat u kampanji i, pozivajući se na grozote koje su hrvatske ustaše počinile u II svjetskom ratu, pokušavala izazvati strah kod svih Srba kako bi oni na kraju zatražili zaštitu u okviru Velike Srbije.
Propagandna kampanja koja je pratila ovaj pokret započeta je već 1989. proslavom 600-te godišnjice bitke na Kosovu. Za vrijeme proslave, sredstva javnog informisanja pod srpskom kontrolom izjavljivala su da su ostali na ovom području iznevjerili Srbe kada su Turci Osmanlije izvršili invaziju. U javnim govorima i sredstvima informisanja, srpske političke vođe veličale su slavnu prošlost i obavještavale svoje slušaoce da će Srbi, ako se ne udruže, ponovo biti izloženi napadima “ustaša”, što je izraz korišten za ulijevanje straha Srbima.
Opasnost od “fundamentalističke, politizovane” muslimanske zajednice takođe je predstavljana kao prijetnja. Nakon raspada bivše Jugoslavije, glavna tema u sredstvima javnog informisanja pod kontrolom Srba bila je da, “ako iz bilo kojeg razloga Srbi budu postali manjinsko stanovništvo… njihova cjelokupna egzistencija mogla bi biti pogibeljna i ugrožena… (te stoga) nemaju izbora do sveobuhvatnog rata protiv svih drugih ili da budu podvrgnuti starom tipu koncentracionog logora, čiji je simbol Jasenovac.”
Početkom devedesetih godina održavani su mitinzi na kojima je zastupana ta ideja i kojima su prisustvovali srpski rukovodioci. Radoslav Brđanin, predsjednik Kriznog štaba Srpske autonomne oblasti za područje Banja Luke, izjavio je 1992. da se može prihvatiti prisustvo najviše dva posto svih ne-Srba na tom području. Brđanin je zastupao tri faze čišćenja područja od ne-Srba: (1) stvaranje nemogućih uslova zbog kojih bi sami otišli sa tog područja, uključujući taktiku pritisaka i zastrašivanja; (2) protjerivanje i izgnanstvo i; (3) likvidiranje preostalih koji se ne bi uklapali u njegov koncept ovog područja.
Propaganda je nastavljena tokom rata u Hrvatskoj i Sloveniji, u kojem se na jednoj strani borila uglavnom JNA, a na drugoj oni koji su zahtijevali nezavisnost. Pukovnik Vukelić, pomoćnik za moralno-političko vaspitanje komandanta 5. korpusa 1. vojne oblasti JNA u 1991. i 1992, bosanski Srbin zadužen za moralnu i etičku pripremu jedinica i za održavanje odnosa sa sredstvima javnog informisanja, političkim tijelima i društveno-političkim organizacijama, dao je puno izjava protiv muslimanskog i hrvatskog stanovništva. On je Hrvate i Muslimane predstavio kao neprijatelje Srba i proglasio da su Srbi u Bosni i Hercegovini ugroženi i da ih treba zaštititi, što znači da je potrebno mobilizirati srpske pripadnike JNA za borbu radi zaštite Srba od genocida.
Inspirisanje nacionalizma
S vremenom je propaganda dobila na intenzitetu, te su učestale optužbe protiv ne-Srba da su ekstremisti i planiraju genocid protiv Srba. Beogradska štampa objavljivala je feljtone o davnim događajima iz srpske istorije sa ciljem da se inspiriše nacionalizam kod Srba. Na primjer, Slobodan Kuruzović, komandant srpske Teritorijalne odbrane u Prijedoru, kasnije urednik lokalnih novina Kozarski vjesnik i zapovjednik logora u Trnopolju, izjavio je da će “interesi srpskog naroda u Republici Srpskoj biti osnovne smjernice moje uređivačke politike”.
U člancima, najavama, televizijskim programima i javnim proglasima, Srbima je govoreno da se trebaju zaštititi od prijetnje muslimanskog fundamentalizma i da se moraju naoružati, te da Hrvati i Muslimani pripremaju genocid protiv njih.
Radio i TV programi iz Beograda izazivali su strah među ne-Srbima, jer je samo srpska nacija predstavljana u pozitivnom svjetlu, a govorilo se i to da je JNA na strani Srba. Jedna od tema koju su na radiju i televiziji zastupali Vojislav Šešelj, Željko Ražnjatović Arkan i ostali srpski političari i vođe, bila je da za Srbe II svjetski rat nije završen.
U proljeće 1992. u mnogim dijelovima Bosne i Hercegovine mogli su se pratiti samo kanali i programi koje je kontrolisala srpska strana. To je postignuto zauzimanjem televizijskih releja širom područja pod srpskom kontrolom, uključujući relej na Kozari koji su zauzeli Vukovi, paravojna formacija koja je djelovala u potpunoj saradnji sa vojskom i sa političkim vođama. Posljedica toga bila je da u proljeće 1992. stanovnici Prijedora i drugih područja istočne Bosne i Hercegovine nisu više mogli pratiti televizijske programe iz Sarajeva ili Zagreba, već samo iz Beograda ili Novog Sada u Srbiji, sa Pala ili iz Banja Luke u Bosni i Hercegovini, a
svi oni emitovali su antimuslimansku i antihrvatsku propagandu.
Svjedok Edward Vulliamy je rezimirao propagandnu kampanju, navodeći da je poruka vlade iz Beograda bila krajnje uporna i veoma “snažna i uvjerljiva. Radilo se o poruci nužnosti, o prijetnji vlastitom narodu, vlastitoj naciji, o pozivu na oružje i, svakako, nekoj vrsti uputstva za odlazak u rat za svoj narod… Poruka je bila uporna. Moglo bi se reći da je bila kao čekić koji ljude lupa po glavi”. Edward Vulliamy, novinar Guardiana iz Londona, dolazio je tokom 1992. na zaraćena područja u Bosni i Hercegovini. Iako je Roy Gutman, dobitnik Pulicerove nagrade za knjigu Svjedok genocida, prvi otkrio logor Omarska kroz razgovore sa ljudima koji su tamo bili zatočeni, Edward Vulliamy je bio u prvoj grupi stranih novinara koji su stvarno i ušli u logor. Pažnja svjetske javnosti koju su na Omarsku usmjerili Gutman, Vulliamy i ostali na kraju je dovela do zatvaranja logora.
Stvaranje SDS-a
U presudi protiv Momčila Krajišnika, izrečenoj 26. septembra 2006. godine (sudsko vijeće: Alphons Orie, predsjedavajući sudija, te sudije Joaquín Martín Canivell i Claude Hanoteau) u dijelu “Politički događaji od 1990. do prvih mjeseci 1991.” detaljno je opisano: Stvaranje SDS-a; Podjela vlasti među strankama u koaliciji i Naoružavanje i mobilizacija stanovništva.
Radovan Karadžić, Aleksandar Buha, Velibor Ostojić, Rajko Dukić i Aleksandar Divčić neki su od osnivača SDS-a. Od samog nastanka SDS-a, jedna od značajnih stavki naglašenih u njegovom političkom programu bila je zaštita srpskog naroda, koji je, kako su tvrdili, u lošijem položaju od ostalih zbog, navodno, niskog nataliteta i zbog načina na koji je Bosna i Hercegovina podijeljena na opštine, čime su Srbi, praktično, postali nacionalna manjina na područjima na kojima bi, inače, mogli biti u većini. SDS se zalagao za očuvanje savezne Jugoslavije, pravnu državu i ravnopravnu raspodjelu vlasti između tri glavne nacionalne grupe u Bosni i Hercegovini.
U svom obraćanju početkom novembra 1990. predsjednik SDS-a Radovan Karadžić rekao je da odbori SDS-a u opštinama imaju odgovornost da održavaju kontakt sa “po deset do dvadeset srpskih domaćinstava, tako da informacija iz najudaljenijeg sela stiže u Glavni odbor najviše za dva sata.” U mjesecima koji su uslijedili odnos između opštinskih organa SDS-a i rukovodstva stranke postao je još bliži: već u julu 1991, na primjer, članovima Glavnog i Izvršnog odbora naloženo je da se uključe u rad mjesnih odbora na područjima koja su ih delegirala. Lokalni funkcioneri često su se obraćali centralnom rukovodstvu za pomoć u rješavanju lokalnih problema.
18. novembra 1990. održani su prvi višestranački izbori u Bosni i Hercegovini na opštinskom i republičkom nivou. U republičkoj Skupštini, koja se sastojala od Vijeća građana i Vijeća opština, glasači su SDA dali 86 mjesta, SDS-u 72 mjesta i HDZ-u 44 mjesta, od ukupno 240.
Ove tri stranke su onda formirale koalicionu vladu. Usprkos apelima Radovana Karadžića upućenim još početkom oktobra 1990. da se svakom od tri priznata naroda da pravo ulaganja veta na zakonske akte koji bi mogli negativno uticati na interese nekog od naroda, takva mjera nije nikad uvedena. Pred Vijećem su izvedeni neki dokazi o Savjetu za nacionalnu jednakost, savjetodavnom tijelu u kojem su pripadnici sva tri priznata naroda imala priliku da postavljaju pitanja koja se tiču njihovih vitalnih interesa. Svjedoci su za to tijelo rekli da je bilo “neaktivno” ili da je bilo aktivno samo u nekoliko prilika. Nakon izbora u novembru 1990. SDA, SDS i HDZ postigli su sporazum o formuli raspodjele vlasti. Dogovoreno je da se na najviši položaj, položaj predsjednika vlade, imenuje predstavnik HDZ-a, na položaj predsjednika Skupštine predstavnik SDS-a, a na položaj predsjednika Predsjedništva predstavnik SDA (imenovani su bili Jure Pelivan, Momčilo Krajišnik i Alija Izetbegović).
Formiranje vlasti nakon izbora 1990.
Biljana Plavšić i Nikola Koljević imenovani su u Predsjedništvo Bosne i Hercegovine kao predstavnici SDS-a. Funkcije u svim organima državne vlasti i javnim ustanovama čije rukovodioce imenuje vlada raspoređene su u skladu sa stranačkim kvotama. To znači da su kadrovi, praktično, birani na osnovu nacionalne pripadnosti i pripadnosti političkoj liniji jedne od triju koalicionih stranaka. Tim sporazumom potpuno je uklonjena opozicija manjih stranaka i postavljeni su temelji osnivanju paralelnih nacionalnih struktura. Na primjer, SDS je dobio pravo da imenuje potpredsjednika, dva ministra bez portfelja i pet od trinaest resora u vladi, kao i osam od trideset predsjednika skupštinskih odbora i komisija.
Pored toga, tri stranke su među sobom podijelile najviše položaje u Ministarstvu unutrašnjih poslova, koje je imalo kontrolu nad policijom. Alija Delimustafić (SDA) postao je ministar unutrašnjih poslova, Vitomir Žepinić (SDS) zamjenik ministra, Avdo Hebib (SDA) pomoćnik ministra za policijske poslove, a Momčilo Mandić (SDS) pomoćnik ministra za suzbijanje i otkrivanje kriminaliteta. Osnova regionalne organizacije MUP-a Bosne i Hercegovine bili su devet centara službi bezbjednosti (u daljem tekstu: CSB) smješteni u Bihaću, Banjoj Luci, Doboju, Tuzli, Livnu, Mostaru, Zenici, Sarajevu i Goraždu. U tri centra, najviše funkcije dodijeljene su SDS-u.
Na lokalnom nivou provedena je slična raspodjela položaja, prema procentu glasova koje je pojedina stranka dobila na izborima. Procenti su odgovarali nacionalnom sastavu pojedine opštine.
Kako je to izgledalo na terenu u pojedinim općinama, tačnije u Prijedoru, navodi se u presudi Tadiću:
U prijedorskoj Skupštini opštine, za koju su održani izbori u novembru 1990, bilo je 90 mjesta, a opština Prijedor dijelila se na pet glasačkih jedinica. Svaka stranka imala je na listiću ukupno 90 kandidata. Nakon izbora, SDA je dobila 30 mjesta, SDS 28, HDZ 2, a 30 mjesta su dobile druge stranke, takozvane opozicione stranke, kao što su Socijaldemokrati, Savez liberala i Reformske snage. Kao pobjednička stranka, SDA je imala pravo da prva odabere ljude za ključne funkcije vlasti i da oformi organe vlasti na nivou opštine. U tom smislu, vođe SDA, HDZ i SDS donijele su odluku na nivou republike da se opozicione stranke isključe iz formiranja vlade. Tako je, prema tvrdnji SDA, ako bi se postupilo prema rezultatima izbora SDA imala pravo da imenuje ljude na 50 odsto funkcija, dok bi SDS i HDZ imale pravo na preostalih 50 odsto. SDS je, međutim, insistirala na 50 odsto mjesta za sebe.
Vođeni su pregovori, uključujući i improvizovani sastanak između Srđe Srdića, predsjednika prijedorskog Opštinskog odbora SDS-a, Radovana Karadžića, predsjednika SDS-a, i Mirsada Mujadžića, predsjednika Opštinskog odbora SDA Prijedor. Radovan Karadžić je savjetovao lokalnom SDS-u da nađu rješenje i stranke su se konačno dogovorile da će SDS dobiti 50 odsto, a da će SDA dati HDZ-u jedan dio od svojih 50 odsto. Ovaj dogovor postignut je u Skupštini opštine u Prijedoru u januaru 1991. Kao posrednik, tom sastanku prisustvovao je i Velibor Ostojić, tadašnji vršilac dužnosti ministra za informacije u vladi Republike Bosne i Hercegovine i jedan od Karadžićevih povjerenika.
Osnivanje zasebnih struktura vlasti
Nakon postizanja dogovora, iskrsle su poteškoće između SDA i SDS oko podjele važnih funkcija u organima vlasti, iako je bilo dogovoreno da će i predsjednik Opštine Prijedor i načelnik milicije biti iz SDA. Bilo je još šest važnih funkcija u miliciji, koje su uzeli Srbi. Odbijeni su svi argumenti za etničku ravnotežu na tim funkcijama, kao i na drugim funkcijama u društvenim i privatnim firmama i institucijama. SDS je uporno podržavala svoje kandidate i štitila tadašnje stanje, po kojem su Srbi držali oko 90 odsto funkcija u finansijskim institucijama, te društvenim i javnim preduzećima.
U podržavanju stvaranja Velike Srbije, koja je iz teorije počela prelaziti u stvarnost nakon izbora 1990, SDS je brzo počela osnivati zasebne strukture vlasti. U Prijedoru je SDS, prema uputama centralne SDS, potajno osnovala odvojenu srpsku skupštinu, čiji je prvi predsjednik bio zamjenik predsjednika zvanične Skupštine opštine, kao i odvojenu miliciju i jedinicu službe bezbijednosti, koje su bile u bliskoj vezi sa srpskim funkcionerima izvan opštine.
To se dogodilo oko šest mjeseci prije preuzimanja grada Prijedora, a njihovo postojanje skrivano je od ne-Srba. Planiranje preuzimanja, koje je obuhvatalo i osnivanje srpskog Sekretarijata unutrašnjih poslova (SUP), odvijalo se u kasarni u Prijedoru uz učešće svih zaposlenih Srba iz legitimnog SUP-a u Prijedoru. U ovu pripremu uključeno je i neovlašteno vraćanje nezakonitog oružja zaplijenjenog od Srba i pomaganje srpske vojske u zaobilaženju kontrole pri ulasku u kasarnu u Prijedoru.
Na političkom planu, posljednji sastanak Skupštine opštine Prijedor prije preuzimanja bio je vrlo buran. SDS je htjela ostati sa Srbijom kao dio Jugoslavije, naglašavajući da svi Srbi trebaju ostati u jednoj državi. Zbog ovog neslaganja sa ne-Srbima, koji su željeli da se povuku iz federacije, SDS je predložila podjelu opštine Prijedor. Proglasila je 70 odsto teritorije srpskom i objavila kartu na kojoj je opština podijeljena između Srba i Muslimana.
Muslimanima su dodijeljena okolna sela i dio grada Prijedora u kojem su živjeli uglavnom Muslimani, dok je centralni dio grada Prijedora, uključujući sve institucije i skoro svu industriju, bio rezerviran za Srbe. Muslimani su se bunili, s tim da je predsjednik lokalnog SDA predložio da izvjesna područja, uključujući i sam grad Prijedor, ostanu neutralna, naglašavajući da bi stvarno provođenje takve podjele u svakom slučaju bilo veoma teško zbog velike izmiješanosti raznih etničkih grupa.
Rast nepovjerenja
U presudi Krajišniku o formiranju vlasti nakon prvih višestranačkih izbora dalje se navodi:
Nakon izbora 1990. godine, raslo je nepovjerenje među pripadnicima tri najveće nacionalne grupe u Bosni i Hercegovini. Od višestranačkih izbora i početkom 1991. godine, SDS je računao na to da će JNA i MUP braniti suverenitet i teritorijalni integritet Jugoslavije, koji su u to vrijeme bili glavni politički ciljevi SDS-a. To znači da su se Srbi većinom osjećali zaštićeni saveznim i republičkim ustanovama, usprkos određenim pripremama za samoodbranu, za koje je rukovodstvo SDS-a znalo.
U isto vrijeme, bosanski Hrvati i bosanski Muslimani, prateći događaje u Sloveniji i Hrvatskoj koje su tada bile na putu da ostvare nezavisnost, počeli su da spremaju oružje, pa čak i da organizuju svoje oružane grupe. Ti procesi postali su intenzivniji tokom 1991. i u prvim mjesecima 1992. godine. (muslimanska) Patriotska liga, na primjer, početkom ljeta 1991. organizovala je tajno naoružavanje Muslimana u Hercegovini, kao i tajnu obuku u Hrvatskoj i drugim zemljama od aprila do septembra 1991. Liga je u periodu od 1991. do početka 1992. izrasla u organizaciju od nekih 100.000 članova.
U proljeće 1991. SDS je, u suradnji s jugoslovenskim vlastima, počeo da naoružava i mobiliše srpsko stanovništvo u mnogim opštinama širom Bosne i Hercegovine. Oficiri JNA i MUP-a pomagali su članovima SDS-a u nabavci i raspodjeli oružja. Svjedok 636 naveo je jedan takav primjer. U martu 1991. tog svjedoka je angažovao SDS i on se priključio grupi od 60 do 80 ljudi čiji je zadatak bio prihvat, obezbjeđenje i podjela oružja JNA iz Hrvatske. Oružje je dovoženo kamionima, u pratnji pripadnika Stanice javne bezbjednosti Drvar, i pohranjeno je u staroj zgradi škole. Članovi te grupe čuvali su oružje 24 sata dnevno.
Svjedok 636 lično je vidio Vinka Kondića iz Ključa, Dragana Ivanića iz Bosanskog Petrovca i Simu Drljaču iz SJB-a Prijedor kako u školu dolaze po oružje. Pored toga, čuo je da su u školu po oružje dolazili članovi SDS-a, Vlado Vrkeš, predsjednik SDS-a Sanski Most, i Nedeljko Rašula, predsjednik Skupštine opštine Sanski Most; zatim Miroslav Vještica, poslanik SDS-a iz Bosanske Krupe i kasnije predsjednik lokalnog Kriznog štaba, i Stojan Župljanin, SDS-ov načelnik SJB-a u Banjoj Luci. Te delegacije primao je predsjednik SDS-a u Drvaru Dragan Knežević. Srpski policajci iz SJB-a Drvar obezbjeđivali su zaštitu transportu oružja iz Drvara u druge opštine.
Nenad Stevandić, koji je kasnije postao član Kriznog štaba ARK-a i bio vođa jedne paravojne grupe, rekao je jednom prilikom da je rukovodstvo SDS-a donijelo odluku da Drvar bude mjesto odakle će se oružje dopremati do drugih opština. Prema riječima ovog svjedoka, oružje je na kraju, preko mjesnih odbora SDS-a, dijeljeno pojedincima Srbima.
“Ilegalni” sastanci
Svjedok 458 opisao je kako je u septembru 1991. trideset sanduka vojničkih pušaka, mitraljeza i municije, proizvedenih u jednoj fabrici u Srbiji, zaplijenjeno nedaleko od Banje Luke, na jednom poljoprivrednom dobru u vlasništvu Veljka Milankovića, srpskog vođe jedne paravojne grupe koja je terorisala muslimansko stanovništvo. Milanković je rekao da mu je oružje dao 5. korpus JNA, stacioniran u Banjoj Luci, da ga razdijeli Srbima. Lokalne (srpske) vlasti pustile su Milankovića na slobodu bez pokretanja krivičnog postupka.
U obrazloženju preporuke za priznanja pripadnicima SJB-a Ilidža 1992. Tomislav Kovač je pohvaljen zbog organizovanja “ilegalnih” sastanaka 1991. godine u svojstvu komandira SJB-a. U obrazloženju se kaže: “Pored obaveze okupljanja Srba i njihove pripreme za rat, na tim sastancima koji su održavani u Dobrinji, Ilidži i Blažuju dogovoreno je da se intenzivno radi na naoružavanju građana srpske nacionalnosti. Dopremanje naoružanja vršeno je sa Ravne Romanije, Pala, Sokoca, Kalinovika, sela Nedavići, Trnova, sela Tošići, Hadžića, kasarne Jusuf Džonlagić, Lukavice i Neđarića.” Ti “ilegalni” sastanci, organizovani na Ilidži, održavani su u saradnji s predstavnicima lokalnog SDS-a i u skladu s uputstvima SDS-a.
U svom izvještaju o situaciji u Bosni i Hercegovini u martu 1992. general Milutin Kukanjac, komandant 2. vojne oblasti JNA (koja je obuhvatala Bosnu i Hercegovinu i manje dijelove Hrvatske), rekao je da su “rukovodstvo srpskog naroda i Srbi u cjelini spremni za rat, ako se ne prihvati konfederalna Bosna i Hercegovina” i naveo da je SDS već razdijelio 17.298 komada oružja “dobrovoljačkim jedinicama” u 2. vojnoj oblasti. Kukanjac je priznao da su JNA i SDS naoružali 69.198 Srba, uglavnom dobrovoljaca van redova TO-a i JNA.
Iz haških arhiva (I): Srpski i hrvatski nacionalisti u svojim zahtjevima za veliku Srbiju i veliku Hrvatsku pozivaju se na davno prohujale dane
Iz haških arhiva (II): Slobodan Milošević je tajno namjeravao da stvori srpsku državu
(U sljedećem nastavku: Dok su SDA i HDZ zagovarali otcjepljenje SRBiH od SFRJ, SDS se zalagao za očuvanje Jugoslavije kako bi svi Srbi i dalje živjeli u jednoj državi)